زئونوز به بیماری هایی گفته می شود که می توانند بین انسان و حیوان از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم منتقل شوند. این بیماریها طیف وسیعی از بیماریها را شامل می شوند که می توانند توسط عوامل مختلفی از جمله باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و قارچ ها ایجاد شوند.

راه های انتقال زئونوز:

• تماس مستقیم: شامل تماس با حیوانات آلوده، مایعات بدن آنها یا محصولات حیوانی آلوده مانند شیر، گوشت و پنیر است.
• تماس غیرمستقیم: شامل تماس با خاک، آب یا غذاهای آلوده به ادرار، مدفوع یا سایر مایعات بدن حیوانات آلوده است.
• انتقال از طریق غذا: شامل خوردن غذاهای حاوی گوشت خام یا نیم پز، شیر یا پنیر غیرپاستوریزه است.
• انتقال از طریق هوا: شامل تنفس ذرات آلوده از حیوانات آلوده، مانند ذرات ترشحات تنفسی یا گرد و غبار آلوده است.

نمونه هایی از بیماری های زئونوز:

• سالک:  این بیماری انگلی توسط پشه خاکی آلوده به انگل لیشمانیا منتقل می شود و باعث ایجاد زخم های پوستی می شود.
• هاری:  این بیماری ویروسی از طریق بزاق حیوان آلوده به انسان منتقل می شود و می تواند کشنده باشد.
• لپتوسپیروز:  این بیماری باکتریایی از طریق ادرار حیوانات آلوده که با آب یا خاک تماس پیدا می کند، منتقل می شود و می تواند باعث نارسایی کبد و کلیه شود.
• تب مالت:  این بیماری باکتریایی از طریق تماس با محصولات حیوانی آلوده مانند شیر، گوشت و پنیر منتقل می شود و می تواند باعث تب، سردرد و درد عضلانی شود.
• تب خونریزی دهنده کریمه- کنگو: این بیماری ویروسی از طریق تماس مستقیم با خون یا ترشحات بیمار، لاشه حیوان آلوده و یا گزش کنه آلوده به ویروس منتقل شود و باعث سردرد شدید، تب، لرز، درد عضله، گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم، ترس از نور (حساسیت به نور) می‌شود. ممکن است حالت تهوع، استفراغ، خونریزی از اندامهای مختلف بدن و در نهایت منجر به  مرگ شود.
• آنفولانزای خوکی:  این بیماری ویروسی از طریق تماس مستقیم با خوک های آلوده یا تنفس ذرات آلوده منتقل می شود و می تواند باعث تب، سرفه، گلودرد و درد عضلانی شود.

تاثیر زئونوز بر سلامت انسان:

بیماری های زئونوز می توانند طیف وسیعی از عوارض را در انسان ایجاد کنند، از جمله:

• بیماری خفیف:  برخی از بیماری های زئونوز فقط باعث بیماری خفیف با علائمی مانند تب، سردرد و درد عضلانی می شوند.
• بیماری شدید:  برخی دیگر از بیماری های زئونوز می توانند باعث بیماری شدید و حتی مرگ شوند.
• ناتوانی دائمی:  برخی از بیماری های زئونوز می توانند منجر به ناتوانی دائمی مانند مشکلات عصبی یا بینایی شوند.

 گروه های در معرض خطر:

برخی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های زئونوز هستند، از جمله:

• کودکان:  کودکان سیستم ایمنی ضعیف تری نسبت به بزرگسالان دارند و بیشتر در معرض ابتلا به عفونت هستند.
• سالمندان:  سالمندان نیز سیستم ایمنی ضعیف تری دارند و بیشتر در معرض ابتلا به عفونت هستند.
• افراد با سیستم ایمنی ضعیف:  افراد مبتلا به بیماری هایی مانند HIV/AIDS یا دیابت نیز سیستم ایمنی ضعیف تری دارند و بیشتر در معرض ابتلا به عفونت هستند.
• افراد شاغل در مشاغل مرتبط با حیوانات:  افرادی که با حیوانات کار می کنند، مانند کشاورزان، دامپزشکان و قصابان، بیشتر در معرض تماس با عوامل بیماری زئونوز هستند.

پیشگیری از زئونوز:

برای پیشگیری از زئونوز اقدامات متعددی می توان انجام داد، از جمله:

• شستن دست ها:  این مورد به ویژه بعد از تماس با حیوانات، محصولات حیوانی یا محیط هایی که ممکن است آلوده باشند، مهم است.
• پخت کامل غذا:  گوشت، مرغ و تخم مرغ کامکلا" پخته شده تا میکروب ها کشته شوند.
• مصرف شیر و پنیر پاستوریزه:  از مصرف شیر و پنیر غیرپاستوریزه خودداری شود.
• اجتناب از تماس با حیوانات بیمار:  از تماس با حیوانات بیمار یا مرده خودداری شود.
• حیوانات خانگی خود را به طور منظم واکسینه و ضد انگل کنید:  این مورد به محافظت از آنها در برابر بیماری هایی که می توانند به انسان منتقل شوند کمک می کند.
• محیط زندگی خود را تمیز نگه دارید:  از تجمع فضولات حیوانی در اطراف خانه خودداری کنید و به طور مرتب محل زندگی حیوانات خود را تمیز کنید.
• در صورت سفر به مناطق با خطر بالای زئونوز، اقدامات پیشگیرانه مناسب را انجام دهید:  این مورد ممکن است شامل استفاده از داروی ضد مالاریا، پوشیدن لباس محافظ و اجتناب از تماس با حیوانات باشد.

در صورت مشاهده هرگونه علائم بیماری زئونوز، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

دکتر معصومه امین، کارشناس گروه بیولوژی و کنترل ناقلین بیماریهای دانشکده بهداشت