یکی از شایع ترین انواع سرطان، سرطان سر و گردن است. سرطان های سر و گردن ششمین سرطان شایع در سراسر جهان و شایع ترین سرطان در کشورهای در حال توسعه است.

به گزارش روابط عمومی دانشکده، سرطان دهان که زیرمجموعه ای از سرطان های سر و گردن است به هرگونه رشد سرطانی در حفره دهان اطلاق می شود. این سرطان شامل تومورهای لب، زبان، گونه ها، لثه، کف دهان، کام نرم و سخت، سینوس ها، لوزه ها، غدد بزاقی و گلو است که در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد. سرطان دهان، معمولاً در افراد بالای 40 سال با میانگین سنی 60 سال رخ می دهد و با بالا رفتن سن خطر ابتلا افزایش می یابد. همچنین مردان نسبت به زنان بیشتر مبتلا می شوند. بیمارانی که سیگار می کشند یا زیاد تنباکو می جوند و افرادی که الکل زیاد می نوشند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان دهان هستند. قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش در افرادی که برای مدت طولانی زیر نور خورشید می مانند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان لب هستند. عوامل دیگری مانند سرکوب سیستم ایمنی (مانند ایدز و پیوند اعضا)، عفونت ویروسی پاپیلومای ویروسی (به ویژه نوع 16 که 63 درصد موارد جدید سرطان دهان را تشکیل می دهد)، سندرم پلامر وینسون و کمبود ویتامین A نیز خطر ابتلا به بیماری های دهان و دندان و سرطان حلق را افزایش می دهد. عوامل دیگر، از جمله ترکیبات آرسنیک مورد استفاده برای درمان سیفلیس، کمبودهای تغذیه ای، قرار گرفتن در معرض ترکیباتی مانند ذرات چوب و فلز و عفونت کاندیدا، نقش کمتری در سرطان دارند.

سرطان دهان یک مشکل جدی و رو به رشد در بسیاری از کشورها است. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می دهد که میزان بروز سرطان دهان و مرگ و میر ناشی از آن در نقاط مختلف جهان متفاوت است.در استرالیا، سالانه بیش از 4000 مورد جدید سرطان سر و گردن (از جمله سرطان لب) تشخیص داده می شود. بیش از 600 مورد از این سرطان ها سرطان های حفره دهان هستند. در کشورهای در حال توسعه، سرطان دهان ششمین سرطان در بین مردان و دهمین سرطان در زنان است. طبق گزارش آژانس بین المللی تحقیقات سرطان، برخی از کشورهای آسیایی و اقیانوسیه نرخ بالای سرطان دهان در سال 2018 را داشته اند.

با توجه به پیشرفت های اخیر در تشخیص و درمان سرطان ها، بقای بیماران مبتلا به سرطان سینه، روده بزرگ و تخمدان افزایش یافته است. با این حال، طی 50 سال گذشته، بقای بیماران مبتلا به سرطان دهان تغییری نکرده است. هنگامی که تاخیر تشخیصی بیش از یک ماه باشد، خطر ابتلا به مرحله پیشرفته سرطان دهان به طور قابل توجهی افزایش می یابد. در بیشتر موارد، بیمار مسئول بخش بزرگی از تاخیر تشخیصی است. با این حال، تأخیر می تواند نتیجه یک رویکرد پزشکی نادرست نیز باشد، زیرا شکی به بدخیمی دهان وجود ندارد و به موقع و کافی تشخیص داده نمی شود و درمان نمی شود.

پیشگیری اولیه از سرطان دهان شامل آموزش افراد در مورد تغییرات سبک زندگی مانند عدم استعمال دخانیات و مصرف الکل است و محافظت در برابر نور خورشید می تواند خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش دهد. علیرغم افزایش آگاهی در مورد سرطان دهان در جمعیت عمومی، در 40 سال گذشته درصد بیمارانی که به دنبال مراقبت های پزشکی با بیماری پیشرفته هستند تغییر قابل توجهی نداشته است. حداقل سه چهارم سرطان های دهان با ترک سیگار و نوشیدن الکل قابل پیشگیری است. هدف از پیشگیری ثانویه تشخیص زودهنگام سرطان در حفره دهان در یکی از مکان های قابل دسترس است. در صورت تشخیص زودهنگام و درمان سرطان دهان، شانس درمان سرطان دهان افزایش می یابد. درمان سرطان دهان در مراحل اولیه بقای بیمار را افزایش می دهد. متأسفانه اغلب سرطان‌های دهان در مراحل پیشرفته‌تر و زمانی که علامت‌دار می‌شوند تشخیص داده می‌شوند، که شانس بهبودی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد، بنابراین تشخیص زودهنگام ضایعات پیش سرطانی یا سرطان دهان در مراحل اولیه بسیار ارزشمند است. بر خلاف سایر سرطان های مکرر (به عنوان مثال، سرطان روده بزرگ یا سرطان دهانه رحم)، یک برنامه غربالگری استاندارد مبتنی بر جمعیت برای سرطان دهان مقرون به صرفه نیست و نمی توان آن را توصیه کرد. برنامه های غربالگری می تواند در بیمارانی از گروه های پرخطر (سیگاری ها و الکلی ها) یا در بیمارانی که تشخیص قبلی سرطان در خارج از سر و گردن دارند، ارزشمند باشد.  بیوپسی معمول در افراد دارای ضایعات پیش سرطانی مشخصه بالینی ممکن است به تشخیص زودهنگام علت زمینه ای سرطان دهان منجر شود. علاوه بر شرح حال، معاینه فیزیکی و بیوپسی، ارزیابی همزمان دستگاه گوارش فوقانی ضروری است؛ زیرا بیماران مبتلا به سرطان دهان در معرض خطر ابتلا به سرطان سایر قسمت های سر، گردن و ریه هستند. همچنین، درمان سریع برای پیشگیری ثانویه موفق ضروری است. پیشگیری ثانویه نیز کنترل سرطان نامیده می شود. جراحی و پرتودرمانی به طور گسترده برای درمان سرطان زودرس دهان، چه به تنهایی و چه در ترکیب، استفاده می شود. انتخاب روش به محل تومور، نتایج زیبایی و عملکردی، سن بیمار، بیماری‌های همراه، ترجیح بیمار و تخصص بستگی دارد./پایان خبر

دکتر علی خانی جیحونی، دانشیار گروه بهداشت عمومی