هم اکنون بیماری های غیرواگیر مهمترین علت مرگ در سراسر جهان هستند، و پیش بینی می شود سرطان، از مهمترین علل مرگ و به تنهایی مانع اصلی در افزایش امید زندگی در هر کشوری در قرن ۲۱ باشد .

سرطان دهانه رحم سومین سرطان شایع در میان زنان است و یکی از علل عمده مرگ و میر در سراسر جهان محسوب می شود . شواهد نشان می دهد که بخش بزرگی از سرطان دهانه رحم را می توان از طریق غربالگری سازمان یافته گردن رحم پیشگیری کرد. تقریباً همه سرطان های دهانه رحم ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی است و انواع ۱۶و ۱۸ این ویروس در مجموع ۷۰ سرطان دهانه رحم را در سراسر جهان تشکیل می دهد . کشورهای غربی همیشه برنامه های واکسیناسیون ویروس پاپیلومای انسانی را معرفی کرده اند. با این حال، کشورهای کم درآمد و متوسط فاقد برنامه غربالگری سازمان یافته هستند. در نتیجه، بیماران سرطانی دهانه رحم در مراحل پیشرفته در این کشورها اغلب تشخیص داده نمی شوند. میزان بروز سرطان دهانه رحم در جمهوری اسلامی ایران و بسیاری دیگر از کشورهای مسلمان کم است. با وجود این واقعیت که بیشتر بیماران مبتلا به سرطان دهانه رحم در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شوند، در این کشورها هیچ برنامه غربالگری دهانه رحم مبتنی بر جمعیت وجود ندارد.

زنان از نظر فرصت طلبی تحت آزمایش غربالگری (پاپ اسمیر) قرار می گیرند، مثلاً هنگامی که برای علائم بیماری زنان، مراقبت های دوران بارداری و معاینه های بهداشتی به متخصص زنان مراجعه می کنند. در ایران، غربالگری پاپ اسمیر تحت پوشش بیمه خصوصی یا دولتی نیست. بنابراین، فقط درصد کمی از زنان با وضعیت اقتصادی - اجتماعی بالا تحت غربالگری منظم قرار می گیرند.

ایـن بیمـاری هفتمـین سـرطان شـایع و شـشمین علت مرگ و میرناشی از بدخیمی در زنان بوده و در منـاطقی از آفریقـا، هنـد، آمریکـای جنـوبی و مرکـزی، جنوب و جنوب شرق آسیا اولین تا دومین سرطان شـایع دستگاه تناسلی زنان میباشد. هر سال نزدیک به پانـصد هزار نفر در سطح دنیا به این بدخیمی مبتلا می شـوند و دویست هزار نفر فوت میکنند. با توجه بـه گـزارش سازمان جهانی بهداشت ۸۵ درصد موارد سرطان دهانه رحم مربوط بـه کـشورهای درحـال توسـعه اسـت . سن متوسط بیماران مبتلا به این سرطان ۲/۵۲ سال است، در صورتی که اوج سنی ابـتلا بـه ایـن سـرطان در ایـران ۵۰-۵۵ سال است. سرطان مهاجم دهانه رحم به دلیل دارا بودن یک دوره طولانی قبل از تهاجم، در دسترس بودن برنامه غربالگری مناسب و درمان موثر ضایعات اولیه به عنوان یک سرطان قابل پیشگیری شناسایی شده است .

عوامل ایجاد کننده ضایعات پیش سرطانی دهانـه رحم یا عوامل خطرزا عبارتند از: ویـروس پاپیلومـای انـسانی، سـن پـایین در اولـین مقاربـت (کمتـر از ۱۶ سال)، شرکای جنسی متعدد، مـصرف سـیگار، نـژاد، بالا بودن تعداد حاملگی های بالای ۲۰ هفته، وضعیت اقتــصادی اجتمــاعی پــایین، عفونــت هــای مقــاربتی (کلامیــــدیا، گونــــوره، گــــاردنلا، مایکوپلاســــما، تریکومونـاس، هـرپس سـیمپلکس نـوع ۲ ) و بـالاخره عوامل کاهنده ایمنی بدن مثل بیماری ایدز .

افزایش خطر ابتلا به این بیماری در افراد مصرف کننده قرص های خوراکی جلوگیری از بارداری بستگی به مدت زمان مصرف این قرص ها دارد. با بیش از ۱۲ سال استفاده از این قرص ها، خطر ابتلا به سرطان ۵ برابر افزایش می یابد .

بررسـی هـای متعـدد نـشان داده اند که بار این بیماری درقومیت ها و گروه های مختلف جامعه متفاوت است.سرطان دهانه رحم از جمله سرطانهای قابل پیشگیری با روشهای آزمایشگاهی پاپ اسمیر است. با استفاده از روش غربالگری پاپ اسمیر، بیماری در مراحل بسیار زودرس تشخیص داده می شود. نتایج این مطالعه میزان بقا در کشورهای آسیایی را مشخص کرد و نشان داد که میزان بقای ده ساله بیماران اندک است. انتظار میرود با بکارگیری داده های مبتنی بر شواهد این مطالعه، برنامه ریزیها، سیاستگذاری ها و تصمیم گیریهای بهتر نظام سلامت در راستای بکارگیری غربالگری سرطان دهانه رحم صورت گیرد و شاخصهای پیشگیری نظام سلامت در سطح کشورهای آسیایی ارتقا یابد.

راضیه السادات عطاپور کارشناس گروه اپیدمیولوژی