انگل پوستی و اجباری بسیار ریزی است که بر روی سر زندگی می کند. این انگل به ساقه مو چسبیده و از خون تغذیه می کند. بزاق شپش حاوی مواد ضد انعقادی و گشادکننده عروق است. شپش در حالی که از بدن میزبان تغذیه می کند، این مواد را به داخل بدن تزریق می کند. حساسیت میزبان به این بزاق منجر به بروز خارش شدید می شود.

شپش سر بالغ به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری است و دو تا سه میلی متر طول دارد. شپش ماده می تواند سه تا چهار هفته زنده بماند و بعد از بلوغ، روزانه ده تخم بگذارد. تخم ها به قسمت ساقه مو می چسبند. هنگام بررسی سر کودک برای وجود شپش، ساده ترین کار این است که به دنبال تخم ها بگردید. ممکن است تخم ها با شوره اشتباه گرفته شوند، اما نکته مهم این است که شما نمی توانید تخم ها را به راحتی از روی سر بردارید، تخم ها به ساقه مو می چسبند و حتی شامپوهای معمولی هم نمی توانند آنها را از بین ببرند. شپش سر و تخم ها عمدتا" بر روی پوست سر و پشت گوش دیده می شوند و به ندرت پیش می آید به قسمت هایی مانند ابرو یا مژه ها برسد. معمولا یافتن نمف یا شپش بالغ کار سختی است، چرا که اغلب تعدادشان زیاد نیست و سریع حرکت می کنند. با این حال، شما باید به دنبال یافتن تخم های چسبیده به مو و نزدیک به پوست سر باشید و برای این که با شوره اشتباه گرفته نشوند، آنها را با انگشت بکشید، اگر از ساقه مو جدا نشدند، شما به شپش رسیده اید. بهترین راه برای بررسی وجود شپش در سر کودک، استفاده از یک شانه دندانه ظریف بر روی موهای خیس است. بعد از آغشته کردن مو به نرم کننده، موهای کودک را به قسمت های کوچکتر تقسیم کرده، شانه کنید و به دنبال شپش یا تخم آن روی شانه باشید. حتما جهت تشخیص قطعی تر به پزشک مراجعه کنید.

 

راه‌های انتقال شپش سر:

- تماس نزدیک بخصوص در دانش‌آموزان یا اعضای یک خانواده

- استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند شانه، برس، روسری و کلاه

- قرار دادن وسایل شخصی فرد آلوده در کنار وسایل دیگران

- قرار دادن وسایل در کمدهای آلوده (مانند کمد استخرها)

- وسایل هتل و خوابگاه‌ها از جمله ملحفه و پتو

- در صورت شیوع بالای این اپیدمی وسایل حمل‌و نقل عمومی و مکان‌های عمومی مانند سالن‌های ورزشی و سالن اجتماعات نیز در انتقال و انتشار آلودگی نقش دارند.

درمان شپش سر در کودکان

* دارو درمانی

* برداشت شپش ها با استفاده از دست

دارو درمانی

دارو های مخصوصی وجود دارند که در درمان شپش سر استفاده میشوند از جمله شامپو، کرم و لوسیون. .باید از ایمن بودن آنها اطمینان حاصل کنید. در برخی نواحی، شپش نسبت به درمان دارویی و شامپوها مقاومت نشان می دهد و این بدان معناست که دیگر تاثیری بر روی نابودی شپش ها نخواهند داشت. در چنین مواردی، مشورت با پزشک می تواند به درمان موثرتر کمک کند.  آنچه که اهمیت دارد این است که دستورالعمل ها به دقت انجام شود، چرا که استفاده بیش از حد یک دارو می تواند مضر باشد و یا اگر به اندازه مصرف نشود، ممکن است اثربخشی مطلوبی نداشته باشد.

 

برداشتن شپش ها با دست

اگر دارو کمکی به رفع کامل شپش نکرده باشد، از بین بردن آنها با دست می تواند کار را اتمام کند و البته این نکته را باید در نظر داشته باشید که هیچ دارویی اثربخشی 100 درصد را به همراه ندارد. این روش گزینه ای است برای آن دسته از والدینی که کودک زیر دو ماه دارند و نباید از درمان دارویی استفاده کنند. جهت انجام این کار، هر سه تا چهار روز یک بار و به مدت سه هفته، از شانه ای ظریف بر روی موهای خیس و نرم شده استفاده کنید تا بتوانید شپش های زنده را ببینید. توجه داشته باشید که نرم کننده باید به مدت پانزده دقیقه روی پوست سر باقی بماند. خیس کردن موها به طور موقت جلوی حرکت شپش ها را می گیرد و استفاده از نرم کننده باعث می شود راحت تر بتوانید موهای کودک خود را شانه بزنید.

نکات ایمنی در درمان شپش سر در کودکان

ممکن است بسته به شیوع شپش در کودک، نیاز به تکرار درمان باشد و بالطبع، طول دوره درمان نیز بیشتر خواهد شد. در این صورت، حتما" با پزشک مشورت داشته باشید.

برای ریشه کن شدن کامل شپش سر، نیاز است محیط خانه و وسایلی مانند ملحفه، روبالشتی، حوله و لباس هایی که کودک از آنها استفاده می کند ضد عفونی شوند و نیازی نیست این وسایل دور انداخته شوند، بلکه کافی است آنها را با آب داغ بشویید و با حرارت بالا خشک کنید.

آیا بعد از درمان، شپش سر برای همیشه از بین می رود ؟

بسیاری از والدین می دانند که درمان شپش سر در کودکان می تواند زمان بر باشد. اگر همه درمان ها را امتحان کرده اید و بعد از گذشت دو هفته از شروع درمان، احساس کردید کودکتان همچنان خارش سر دارد و پوست سر آلوده به نظر می رسد، حتم" به پزشک مراجعه کنید. کودکان مبتلا به شپش سر باید سریعا "تحت درمان قرار بگیرند، تا جلوی انتقال شپش به دیگر بچه ها گرفته شود و بتوانند با رعایت اقدامات خاص به مدرسه بروند. نیازی نیست کودک مبتلا به شپش در خانه بماند و به مدرسه نرود. ماندن در خانه به معنای طی شدن روند درمان نیست، علاوه بر این که ممکن است کودکی با وجود شپش، تا چندین هفته هیچ گونه علامتی نداشته باشد. این آموزش باید به کودکان داده شود که تا زمان کامل نشدن درمان و از بین نرفتن شپش ها، از برقراری تماس مستقیم با دیگر همکلاسی های خود خودداری کنند و از وسایل مشترک یکدیگر مانند برس، شانه یا مقنعه استفاده نکنند.

مهندس جلال محمدی، دانشجوی دکترای تخصصی بیولوژی و کنترل ناقلین بیماریها، دانشکده بهداشت شیراز