در عصر حاضر با وجود افزایش جمعیت، پیشرفت صنعت، توسعه علم و فناوری و البته زیاده خواهی انسان ها، نیازهای مادی انسان از طبیعت افزایش چشمگیری داشته است.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، نیاز به آب سالم، هوای سالم، زمین پاک، غذایی سالم و متتنوع، زندگی بهتر و بسیاری نیازهای دیگر، انسان را به بهره برداری بیشتر از طبیعت و محیط زیست وادار کرده است. به طوری که روزبه روز بهره برداری از طبیعت بیشتر وادار کرده است؛ به طوری که روزبه روز بهره برداری از طبیعت بیشتر می شود. در این میان بسیاری از فعالیت های انسانی در جهت افزایش سودرسانی به خود و تخریب محیط زیست صورت می گیرد، به طوری که در صنایع مختلف، کشاورزی، شهرسازی و سایر فعالیت های انسانی فقط زمان حال درنظر گرفته شده و اثری از آینده نگری ودوراندیشی برای نسل های آینده به چشم نمی آید. دوری انسان از طبیعت بکر و سالم و تخریب محیط زیست جهت رسیدن به دنیای متمدن صنعتی، سبب بروز انواع بیماری های جسمی و روحی روانی در انسان شده است. بیماری هایی مانند دیابت، بیماری های قلبی عروقی، انواع سرطان ها، بیماری هایی تنفسی و گوارشی و ... ناشی از صنعتی شدن جوامع انسانی می باشند. برای دور ماندن از عوارض تخریب محیط زیست باید ضمن حفظ منابع و استفاده اصولی از آن، آموزش های لازم در این زمینه را به افراد نیز داد. برخی از عوامل زیست محیطی موثر بر سلامت به شرح زیر می باشد:

کیفیّت هوا

 نقش هوا در سلامت انسانها غیر قابل انکار است. ما در هر دقیقه 10 تا 15 بار ریه های خود را پر از هوا می­کنیم ، هوایی که می تواند به تک تک سلولها و بافت های بدن ما راه پیدا نماید و سلامت آنها را تحت تأثیر قرار دهد. با اینحال ما انسانها کمتر از آنچه لازم است به سلامت و تمیزی هوای تنفسی خود اهمیت می دهیم.

تأثیر منفی هوای آلوده بر بسیاری از بیماریهای انسان آشکار شده و ثابت شده است. آلودگی هوا رابطه مستقیمی با بیماریهای ریه مانند آسم ، برونشیت مزمن ، آمفیزم و حتی سرطان های ریه دارد. بیماریهای قلبی با افزایش آلودگی هوا به ویژه افزایش ذرات معلق موجود در هوا ، افزایش پیدا می کند. وزن پایین نوزادان در زمان تولد در زمان آلودگی هوا ، افزایش پیدا می کند. در مطالعات علمی متعددی ثابت شده است که وزن زمان تولد نوزادان مادرانی که در سه ماهه دوم و سوم حاملگی در معرض هوای آلوده بوده اند ، کمتر از بقیه نوزادان است. این اثر با مصرف سیگار توسط مادران باردار قابل مقایسه است.

آلودگی هوا و بالا رفتن میزان دی اکسید کربن هوا و گازهای گلخانه ای یکی از تهدیدات جدی سالهای پیش روی انسانهاست. بالا رفتن این عوامل در جوّ می تواند به گرم شدن زمین و از بین رفتن طبیعت و محیط زندگی بسیاری از حیوانات و انسانها منجر شود.

آب و فاضلاب

 از جمعیت دنیا نزدیک به 870 میلیون نفر به آب سالم آشامیدنی دسترسی ندارند و تعداد بیشتر از این یعنی نزدیک به 2.5 میلیارد نفر (نزدیک به یک سوم جمعیت دنیا) هم امکان دفع بهداشتی فاضلاب و دسترسی به توالت بهداشتی را ندارند. اثر این موضوع بسیار وحشتناک است به طوریکه روزانه نزدیک به 2200 کودک در سراسر جهان به دلیل این موضوع از بین می روند. 

غیر از آب بهداشتی برای نوشیدن ، استفاده از آب سالم و استاندارد یکی از نیازهای اولیه کشاورزی و تولید محصولات سالم کشاورزی است. هم چنین آبی که حیوانات و موجودات اهلی استفاده می کنند ، رابطه مستقیمی با سلامت انسانها دارد. 

برنامه های متعدد و متنوعی در دهه های گذشته برای تهیه آب آشامیدنی سالم صورت گرفته است و نتایج به دست آمده از این اقدامات بسیار مهم و چشمگیر است. مطالعات نشان داده اند که "یک دلار" سرمایه گذاری برای تهیه آب سالم ، موجب برگشت "23 دلار" به جامعه در زمینه های بهداشتی و اجتماعی می شود.

مواد سمی و زباله های شیمیایی

 امروزه با رشد چشمگیر تکنولوژی روز به روز به تعداد کارخانه هایی که از مواد سمی و شیمیایی برای تولید محصولات استفاده می­کنند ، اضافه می­شود. رشد تکنولوژی باعث شده است تا روزانه مقادیر قابل توجهی از فضولات و سموم شیمیایی از کارخانه ها وارد چرخه طبیعت شود به طوری که امروزه تقریباً جایی در دنیا وجود ندارد که نتوان در آن اثری از پلاستیک ، فلزات سنگین و مواد شیمیایی سمی ، پیدا کرد.   

خانه و جامعه

 بسیاری از ما در طول شبانه روز در محیط هایی مانند خانه ، محیط کار و مدرسه زندگی می کنیم. لذا مناسب بودن این محیط ها برای زندگی و حفظ سلامت بدن امری است ضروری و غیر قابل انکار. آلودگی صوتی خیابانها و بزرگراه ها ، امواج رادیویی دکل های مخابراتی ، نبود نور کافی یا رطوبت بیش از حد از عواملی است که محیط زندگی ما را تهدید می کنند.

وجود پارکها و فضای سبز کافی ، محیط های ورزشی سالم ، زمینه های فعالیت اجتماعی و مشارکت افراد یکی از راههای حفظ نشاط و سلامت روحی و روانی افراد جامعه است.

نقش ما در این زمینه چیست؟

 در کنار بسیاری از مسایل شخصی سلامت مانند ورزش و تغذیه ، ما باید حواسمان به محیط زیست و پیرامون خودمان هم باشد. کمترین کاری که ما می توانیم انجام دهیم این است که از خراب کردن و آلوده ساختن محیط زیست پرهیز نماییم. تخریب محیط زیست با ریختن زباله ، آتش زدن درختان و جنگلها یا بریدن درختها و از بین بردن باغها و مراتع ، ریختن زباله در محیط زیست انسانها و حیوانات ، ساختن کارخانه ها و ساختمانهای مسکونی در محیط زیست از جمله کارهایی است که ما انسانها همه روزه انجام می دهیم و اهمیتی به از بین بردن دارایی های طبیعی خود نمی دهیم.

البته بسیاری از جنبه های داشتن محیط زیست سالم از کنترل افراد خارج بوده و به دولتها و سیستم های اجرایی جامعه مربوط می شود که لازم است در این موارد دارای برنامه مشخص و منظمی باشندبرزگری/.

مهندس علیرضا عباسی، کارشناس ارشد بهداشت محیط ، دانشکده بهداشت