وجود یک یا چند علائم از قبیل سرفه، خس خس سینه، خط، تنگی نفس، درد در قفسه سینه، سفتی قفسه سینه و الگوهای تنفس غیرطبیعی ناشی از مواجهه مکرر و طولانی مدت با عوامل زیان بار و خطرناک در محل کار به عنوان شیوع عوارض تنفسی شغلی (Occupational respiratory morbidity) تلقی می شود. آرایشگران از جمله گروه‌های شغلی هستند که به علت ارائه خدماتی از قبیل مدل‌سازی مو (شینیون، اکستنشن و غیره)، رنگ یا مش کردن، شامپو کردن، کوتاه یا اصلاح کردن، آرایش صورت، مانیکور و پدیکور، بیشتر تحت تأثیر این عوارض تنفسی قرار می‌گیرند. هم چنین به دلیل شرایط نا ایمن کار، عدم آموزش و آگاهی، استفاده از مواد شیمیایی مختلف، عدم نظارت و بازرسی منظم و دسترسی و استفاده نامناسب یا ناکافی از تجهیزات حفاظت فردی (PPE)، از منظر اختلالات تنفسی، شغل آرایش و پیرایش جزو گروه‌های شغلی پر ریسک تلقی می شوند.

به طور کلی آرایشگاه ها بخشی از اقتصاد غیر رسمی هستند، به گونه ای که در آن حجم کار غیر قابل پیش بینی و کنترل بوده و شرایط کاری غیر استاندارد می باشد. هم چنین محصولات مراقبت فردی در بازار به سرعت در حال افزایش است. به طور مثال، مواد شیمیایی همانند رنگ‌ها، نرم‌کننده‌ها و اسپری‌های مو طی مدت زمان طولانی شناخته شده که دارای اثرات تحریک‌کننده و حساس‌کننده بر راه‌های هوایی هستند به نحوی که این ترکیبات می‌تواند آرایشگران را مستعد ابتلا به عوارض تنفسی کرده و بر عملکرد ریوی آن ها تأثیر بگذارد. مطابق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، عوارض تنفسی به عنوان سومین قاتل در سراسر جهان به شمار می رود که باعث مرگ 23/3 میلیون نفر در سال 2019 شده و هفتمین علت اصلی سطح سلامتی پایین در سراسر جهان به شمار می رود. بیش از 90 درصد مرگ و میرها در کشورهای با درآمد پایین و درآمد متوسط رخ می دهد. در کشورهای با درآمد پایین، به دلیل اینکه اکثر بیماران به خدمات بهداشتی نامناسب دسترسی دارند، عوارض تنفسی شغلی به عنوان مشکلات بهداشت عمومی در حال ظهور بوده و شیوع بیماری‌های تنفسی در آرایشگاه‌ها بالا است.

عوارض تنفسی شغلی در آرایشگاه ها توسط عوامل متعددی تشدید می گردد. به طور کلی سابقه کار بالا، شاخص توده بدنی (BMI) بالا و موقعیت نزدیک محل آرایشگاه به مسیر های حمل و نقل جاده ای به عنوان عوامل ریسک فاکتور در تعیین بروز عوارض تنفسی شغلی در آرایشگران در نظر گرفته می شود. افراد این مشاغل به طور منظم و برای مدت طولانی در معرض آلاینده های هوای داخل و خارج، آلرژن ها، مواد شیمیایی در محیط آرایشگاه ها، دود دخانیات و فضاهای بسته قرار دارند. مواجهه با مواد شیمیایی ممکن است در اکثر سالن های آرایش و پیرایش به دلیل تهویه ناکافی ادامه یافته و مدت زمان مواجهه مؤثر با این عوامل زیان بار افزایش می یابد.

 فقدان آموزش در خصوص اقدامات ایمنی و عدم استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) منجر به افزایش حساسیت مواجهه می گردد. مواجهه با مواد شیمیایی سمی مورد استفاده در سالن های آرایش و پیرایش به علت دارا بودن برچسب نامناسب و اطلاعات محدود در مورد ایمنی این محصولات نیز می تواند تشدید یابد. بر خلاف اینکه آرایشگران با مخاطرات شغلی متعددی روبه رو هستند، اصول ایمنی شغلی را به طور کامل رعایت نمی کنند. بسیاری از مواد شیمیایی مورد استفاده در آرایشگاه ها و سالن های زیبایی دارای اثرات نامطلوبی بر سیستم تنفسی هستند. مطالعات نشان داده اند که اسپری های مو و پودر های دکلره به عنوان محرک ترین مواد شیمیایی باعث تحریک علائم تنفسی آرایشگران می شود. علاوه بر این، مطابق مطالعات پیشین، نتایج حاصل از تست عمکرد ریوی (PFT) نشان داد که شاخص های ظرفیت حیاتی اجباری، حداکثر جریان در اواسط بازدم، جریان خروجی با فشار (بازدم اجباری) در ثانیه اول (FEV1)، و پیک جریان بازدمی در آرایشگران از سطح پایینی نسبت به افراد عادی برخوردار است و در نتیجه منجر به بروز بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) در آرایشگران می شود.

از آنجا که بر اجرای برنامه های ایمنی و بهداشت به ویژه در بخش های غیر رسمی یا محیط های کاری کوچک و متوسط مانند مشاغل آرایشگری توجه و نظارت کمی صورت گرفته است. با توجه به افزایش همزمان تعداد آرایشگاه ها و حساسیت آرایشگران به انواع بیماری های تنفسی در محل کار، بررسی میزان و علل بیماری جهت تعیین راهبردهای پیشگیری و کنترل مؤثر، نظارت و پیگیری جدی تر بر برنامه‌های ایمنی و بهداشت شغلی و تدوین یک سیاست، استراتژی و چارچوب برای برنامه‌های پیشگیری و کنترل بیماری‌های تنفسی در آرایشگاه‌ها با هدف کاهش عوارض تنفسی شغلی در آرایشگاه ها نیاز ضروری می باشد.

مطالب این متن توسط «آناهیتا فاخرپور» دانشجوی مقطع دکتری تخصصی مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار به راهنمایی «آقای دکتر مهدی جهانگیری» تهیه گردیده است.