مصاحبه با دکتر «مجتبی کمالی نیا» عضو هیات علمی گروه بهداشت حرفه ای و ایمنی کار دانشکده بهداشت

 کپسول اکسیژن سیلندری است که گاز اکسیژن درون آن به صورت فشرده ذخیره می شود. همه افرادی که دچار بیماری های تنفسی هستند از کپسول اکسیژن استفاده می کنند.امروزه با همه گیر شدن ویروس کرونا، افراد زیادی در خانه های خود از کپسول اکسیژن استفاده می کنند.

ضمن تشکر مجدد، خوشحال میشویم توضیحاتی در رابطه با این موضوع، از شما بشنویم.

با سلام و خداقوت خدمت شما و خوانندگان عزیز، در چند ماه اخیر شاهد حوادث ناگواری در خصوص انفجار و آتش سوزی ناشی از کپسول اکسیژن و سایر مخازن تحت فشار در محیط‌های صنعتی و بیمارستانی بوده‌ایم. اگر چه هر مخزن تحت فشار یک خطر به دلیل فشار بالای ذخیره مایعات و گازها یک خطر بالقوه محسوب می‌شود، با تمهیداتی می‌توانیم ایمنی این تجهیزات را تامین نموده و ریسک را به حداقل برسانیم.

لازم به ذکر است که همه انواع کپسول‌ اکسیژن و سایر سیلندرهای تحت فشار بایستی طبق استاندارد مربوطه به صورت ادواری مورد بازرسی (و در صورت نیاز تست هیدرواستاتیک) قرار گرفته و گواهینامه سلامت دریافت کنند. بازرسی‌های ادواری می‌تواند نقش مهمی در کاهش حوادث مخازن تحت فشار ایفا نماید.

آقای دکتر کپسول اکسیژن چه خطراتی می تواند داشته باشد؟ اکسیژن جزو گازهای خطرناک و اشتعال پذیر است. این گاز به سرعت وارد واکنش شده و منفجر خواهد شد. پس اگر بخواهیم در خصوص خطرات کپسول اکسیژن صحبت کنیم، باید به انفجار و نشتی اکسیژن اشاره کرد. در صورتی که کپسول شما دچار کوچکترین نشستی اکسیژن باشد، با یک جرقه جزئی، احتمال انفجار کپسول اکسیژن وجود دارد. همچنین باید مراقب بود تا کپسول در جای خشک و به دور از هرگونه روغنی نگهداری شود.

یکی از مهمترین خطرات کپسول اکسیژن، نداشن رنگ و بو و حتی مزه است. به همین دلیل تشخیص نشتی این گاز کار سختی است. از این رو باید حتما در زمان استفاده از کپسول های اکسیژن، نکات ایمنی را رعایت کنید.

در مورد رعایت بعضی نکات و عواملی که باید رعایت کرد تا موجب انفجار این کپسولها نشود نیز توضیحاتی بفرمایید.

در کنار این مواردی که گفتم، در هنگام نصب و جابجایی کپسول باید دقت کرد تا مبادا ضربه ای ناگهانی و مهلک به آن وارد شود. همچنین بعد از استفاده از این کپسول، باید از محکم بودن اتصالات آن مطمئن شوید. با رعایت چند نکته ساده می توان از به سادگی خطرات این مدل از کپسول ها را از بین برد.

عوامل اصلی که می تواند موجب حریق و انفجار در هنگام استفاده از کپسول اکسیژن گردند، به شرح ذیل می‌باشد:

·         بالاتر رفتن میزان اکسیژن در محیط بواسطه نشت از تجهیزات

·         استفاده از موادی که با اکسیژن سازگار نیستند.

·         استفاده از اکسیژن در تجهیزاتی که برای کار با اکسیژن طراحی نشده‌اند.

·         بهره‌برداری نادرست از تجهیزات حاوی اکسیژن

در هنگام اکسیژن تراپی در خانه باید دقت بیشتر برای اطمینان از ایمنی کامل داشته باشید چون درصد بروز خطرات کپسول اکسیژن در محیطی بسته مانند خانه بسیار زیاد تر از بیرون می باشد. یکی از بیشترین خطرات کپسول اکسیژن که ممکن است رخ دهد نشتی گاز اکسیژن به بیرون از کپسول بوده و این امر به دلیل درست بسته نشدن محل اتصالات شیر می باشد. خراب شدن دستگاه مانومتری به هر دلیلی باعث بروز آسیب زیادی به بیمار تحت درمان اکسیژن تراپی می شود.

در پایان مصاحبه به 14خطر و امکان انفجار گاز اکسیژن از عضو هیات علمی گروه بهداشت حرفه ای و ایمنی کار دانشکده بهداشت اشاره می کنیم:

به طور کلی از انواع خطرات کپسول اکسیژن می توان به انفجار کپسول اکسیژن و دلایل انفجار اشاره کرد:

1)      نشت گاز اکسیژن به محیط بسته که با یک جرقه کوچک باعث انفجار می شود

2)      آغشته بودن کپسول به هر نوع روغن باعث ایجاد حریق می شود

3)      سیگار کشیدن در کنار کپسول گاز اکسیژن نیز ممکن است باعث انفجار شود

4)      ذخیره کردن گاز اکسیژن درون سیلندرهایی که برای کار با آن طراحی نشده اند

5)      اشباع اکسیژن بر اثر استفاده از شیر های نامرغوب و تخلیه ناگهانی آن

6)      نداشتن تهویه مناسب در مکانی که کپسول گاز اکسیژن در آن قرار دارد

7)      نصب جابه جای شیر های ورودی و خروجی

8)      محکم بسته نشدن محل اتصالات

9)      باز کردن سریع شیر گیج فشار که موجب ترکیدن گیج فشار شده ، و قطعات آن ممکن است به صورت فرد برخورد کنند

10)   کپسول های خالی اکسیژن را از کپسول های پر جدا کرده چون ممکن است به طور اتفاقی مبنی بر خالی بودن کپسول شیر آن را باز بگذارید و اشباع گاز اکسیژن در اتاق منجر به انفجار می شود.

11)   بهتر است از کپسول اکسیژن به صورت ایستاده استفاده نمایید چون ممکن است باعث کج شدن شیر ها و نشت گاز اکسیژن به محیط شود.

12)   هرگونه ضربه به کپسول اکسیژن درصد احتمال منفجر شدن آن را بالا می برد

13)   در هنگام حمل و جابه جایی کپسول اکسیژن حتما از دستکشی که از تمیز بودن آن اطمینان دارید استفاده نمایید تا مانع از انفجار گاز اکسیژن شود

14)   در هنگام استفاده از کپسول اکسیژن هیچ گاه سیلندر را به طور کامل خالی نکنید بهتر است مقدار کمی اکسیژن در حد 2 اتمسفر در کپسول باقی بگذارید، این کار مانع ورود گاز های دیگر به درون سیلندر و انفجار کپسول می شود.

آقای دکتر خلاصه و نتیجه این مصاحبه را در چند سطر بگویید: کپسول های اکسیژن کاربرد بسیار زیادی در زندگی روزمره ما دارند. از مهمترین این کاربردها می توان به استفاده پزشکی برای بیماران و استفاده از آن برای جوشکاری اشاره کرد. البته در زمان استفاده از این دستگاه ها باید جوانب احتیاط را رعایت کنیم. گاز اکسیژن به شدت فعال و خطرناک است و در صورت نشتی می تواند منفجر شود. یکی از خطرات کپسول های اکسیژن، همین قدرت انفجار بالای آن هاست لذا به این خاطر توصیه میشود مردم در صورت عدم نیاز به این کپسولها، به مراکزی که نیاز دارند و اینها را جمع آوری می کنند تحویل دهند./برزگری