ارتباط جریان دوطرفه ای است که طی آن دویا چند نفر به تبادل افکار، نظریات، احساسات و حقایق می پردازند و از طریق به کار بردن پیام هایی که معنایش برای هر دو طرف یکسان است به انجـام ایـن امر مبادرت می ورزند. هدف از برقراری ارتباط آن است که رابطه بهتری با دیگران داشته باشیم. هرگونه انتقال پیام بین فرستنده از یک طرف و گیرنده از طرف دیگر ارتبـاط محسوب می شود،  ارتباط مؤثر در ایجاد جوی که امکان یادگیری را فراهم می آورد ضروری است. ارتباط شامل ارسال و دریافت پیام هاست.

ما وقتی می توانیم به ارتباط مناسبی دست یابیم که تصویری که در ذهن مخاطب شکل می گیرد را بفهمیم.

برخی اشخاص از طریق اشکال متوجه مفاهیم می شوند، برخی از طریق کلمات و برخی ازطریق نوع بیان و یا حرکات بدن، بیشتر اختلالاتی که دربرقرای ارتباط به وجود می آید ازهمین سوء تفاهم ها در فهم معنی پیام های رد و بدل شده نشأت می گیرد. اگر بخواهیم در هر سطحی ارتباط خوبی برقرار کنیم، باید بتوانیم نوع تفکر مان را برای طرف مقابل به خوبی تصویر کنیم تا آن را درک کند، این امر گام مهمی دربرقراری ارتباط به شمار می رود.

شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن مهارت های چهارگانه ارتباط کلامی هستند. برای داشتن یک ارتباط مؤثر و کارآمد باید همه این مهارت ها به نحو صحیح به کار برده شوند. هر چند مهارت های غیر کلامی نیز نقش بسیار مهمی در برقرار ارتباط ایفا می کنند.

مهارت های ارتباط کلامی شامل:

 صحبت کردن: سخن گفتن؛ فن یا هنری است که آدمی به وسیله آن بر دیگران تأثیر می گذارد و به وسیله آن می تواند دیگران به انجام کاری ترغیب یا از انجام آن بازدارد.

گوش دادن: سرچشمه بسیاری از مشکلات روزمره عدم توجه به سخنان دیگران است چرا که بسیاری از اوقات بدون اینکه بدانیم دیگری درباره چه چیزی سخن خواهد گفت فکر می کنیم همه چیز را می دانیم. اندیشمندان بزرگ بر این باورند که گوش دادن باید دو برابر صحبت کردن باشد. در حقیقت شنیدن، با دقت و توجه، بهره مندی از دانایی تمام افرادی است که با آنان زندگی می کنیم.

خواندن: به طور طبیعی انسان از 6 سالگی خواندن را شروع می کند و مهارتی است که این فرصت را ایجاد می کند تا بتوانیم از اندیشه های انسان های بزرگ بهره مند شویم.

نوشتن: زبان و خط عمده ترین شیوه های ارتباط کلامی است و انسان ها برای بیان احساسات، بیشتر از زبان و برای ابراز افکار از خط، یاری می طلبند. نوشتن سخت ترین مهارت ارتباطی است.

ارتباط غیرکلامی

ارتباطات غیرکلامی شامل تمامی حالت های ارتباطی می شود که به یک زبان رسمی وابسته نیست. ارتباطاتی که به موجب آن ایده ها و مفاهیم بدون اینکه از اصطلاحات کلامی استفاده شود، تشریح و تفسیر می شوند. حالات بدنی یا وضعیت و شرایط روحی فرستنده پیام، همراه با پیام، به شخصی که منتظر دریافت پیام است منتقل می شود. حالات بدن گاهی بیانگر حالات روحی روانی ما بوده بطوری که مثلا"زمانی که تمرکز می کنیم، مردمک چشم تنگ می شود، وقتی خسته ایم، خمیده تر به نظر می رسیم و زمانی که به هیجان می آییم فیزیک چهره مان فرق می کند.

مهارت های ارتباط با دیگران از مهم‌ترین ویژگی‌ها برای تکمیل شخصیت یک انسان هستند. ارتباطات ما در بسیاری از زمینه‌های زندگی تأثیر صد از صد را دارند؛ به گونه ای که امروزه افرادی که مهارت برقراری ارتباط سریع و با کیفیت را با دیگران دارند از مقبولیت بیشتری در جامعه برخوردار هستند. در بسیاری از مواقع، افرادی که دارای مهارت ارتباطی در معاملات و مذاکرات بوده اند، حتی با وجود سخت ترین شرایط و موانع، توانسته‌اند از مرزهای معین شده توسط افراد مقابل، به صورت نامحسوس عبور کرده و به موقعیت یا موفقیت دلخواه خود برسند.

پرورش مهارت ارتباط مؤثر با دیگران، یک فرایند طولانی و مستمر است. با تمرین مداوم و استفاده از روش های مختلف، می توان مهارت های ارتباطی را بهبود بخشید و در زندگی شخصی و حرفه ای بسیار موفق‌تر عمل نمود.

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی دانشکده بهداشت