صوت ارتعاشی است که به‌صورت موج صوتی از طریق یک محیط مانند هوا، آب و محیط‌های جامد و با سرعت مشخصه آن محیط، منتشر می‌شود. سروصدا (نویز) به معنای صدای ناخواسته یا صدایی بلند، ناخوشایند یا غیرمنتظره تعریف می‌شود. سازمان بهداشت جهانی، سروصدای محیطی را به‌عنوان صدای منتشرشده از همه منابع به‌جز سروصدای محیط‌های صنعتی تعریف می‌کند. دستورالعمل اتحادیه اروپا سروصدای محیطی را به‌عنوان صدای ناخواسته یا مضر ایجادشده توسط فعالیت‌های انسانی در فضای باز ازجمله سروصدای راه‎ها، راه‌آهن، فرودگاه و مراکز صنعتی تعریف می‌کند.

آلودگی صوتی محیطی از شرایط زندگی مدرن شامل حمل‌ونقل، صنعت، ساخت‌وساز، رشد شهری و تغییر سبک زندگی ناشی می‌شود. صدای محیطی به طور سنتی به‌عنوان یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر زندگی، نادیده گرفته‌شده است و به‌اندازه سایر خطرات مرتبط با سلامتی مورد بررسی و کنترل قرار نگرفته است. صدای محیطی علاوه بر اینکه یک عامل مزاحم است، به‌عنوان یک نگرانی برای سلامت عمومی که با بار بیماری‌ها مرتبط است، نیز مطرح است. بر اساس مطالعات انجام شده، مواجهه طولانی‌مدت با سروصدای محیطی با بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی، فشارخون بالا، اختلالات متابولیک، اختلالات خواب و اختلالات شناختی مرتبط است.

درک وضعیت موجود سروصدای محیطی و شناسایی مناطق پر سروصدای شهری برای کاهش خطرات بهداشتی و توسعه استراتژی‌های مؤثر برای کاهش سطح آن و حفاظت از سلامت عمومی بسیار مهم است. برای دستیابی به این اهداف نیاز است صدای محیط شهری توسط مدل‌های بادقت و اعتبار بالا پیش‌بینی شده و نقشه‌های موردنیاز تولید شوند تا بتوان مناطق پر سروصدای شهر را شناسایی و برنامه‌های کاهش سروصدا را اجرا و همچنین با انجام مطالعات علمی اثرات سروصدا بر افراد را بررسی کنیم. به همین منظور مطالعه‌ای با عنوان برآورد تغییرپذیری مکانی سروصدای محیطی با استفاده از مدل رگرسیون کاربری زمین و ارزیابی اثرات مواجهه با آلودگی صوتی بر عملکردهای شناختی در بزرگسالان در شهر شیراز انجام شد.

نتایج حاصل از این مطالعه تصویری از وضعیت آلودگی صوتی در شیراز ارائه دارد. یافته های این پژوهش عوامل مرتبط با ترافیک شهری عامل اصلی صدای محیطی در شهر شیراز است. نتایج این مطالعه نشان داد که سطح آلودگی صوتی در بیشتر مناطق شهر شیراز از استانداردهای سازمان جهانی بهداشت برای و مواجهه با صدای ناشی از ترافیک فراتر رفته است. همچنین نتایج این پژوهش که بر روی 400 بزرگسال شیرازی انجام شد، نشان داد که آلودگی صوتی می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر جنبه‌های مختلف عملکرد شناختی داشته باشد. نتایج نشان داد که افزایش 3 دسی‌بل در سطح صدای روزانه باعث افت 6.22% در عملکرد اجرایی افراد بزرگسال در شهر شیراز شد و کاهش قابل توجهی در انعطاف‌پذیری ذهنی (حدود 27%) را به همراه داشت. این مطالعه زمینه را برای اجرای اقدامات مؤثر در جهت کاهش سطح آلودگی صوتی و بهبود کیفیت زندگی در شیراز فراهم کرد.

دکتر محمد حسینی عضو هیات علمی گروه مهندسی بهداشت محیط