به طور کلی به آلودگی اندام یا بافت های انسانی و حیوانی توسط لارو (مراحل نوزادی) مگس ها میازیس یا میاز گفته می شود. مگس ها اغلب زخم های باز را ترجیح داده اما در برخی موارد به پوست سالم نیز حمله می کنند. میازیس یک مشکل جدی در صنعت دامپروری است و در سراسر جهان خسارات زیادی را به دامداران تحمیل میکند، همچنین یک بیماری و معضل برای انسان در مناطق روستایی گرمسیری می باشد.

میازیس بر اساس محل آلودگی و استقرار لارو در بدن حیوانات و یا انسان به انواع مختلف: میاز پوستی(جلدی)، زیر پوستی، دماغی- حلقی، گوارشی- داخلی یا ادراری- تناسلی طبقه بندی میشود. طبقه بندی میازها بر اساس ارتباط بین میزبان و انگل انجام میشود. از این دیدگاه میازیس را به میاز اجباری، اختیاری و اتفاقی تقسیم میکنند.

میازیس اتفاقی یا متفرقه بسیار کمیاب بوده و انگل خارجی به شکل تصادفی میازیس ایجاد می کند و شاید میزبان نامناسب را مورد حمله قرار داده و یا با بلعیدن تصادفی تخم مگس ها میازیس ایجاد شود.

سه خانواده مهم مگسها در ایجاد میاز دخالت دارند که به شرح زیر می باشد:

1. خانواده استریده(Oestridae): مگسهای آن واربل یا بوت نامیده می شوند.

2. خانواده کالیفوریده (Calliphoridae): در این خانواده چهار جنس کالیفورا، لوسیلیا، کریزومیا و کوکلیومیا در ایجاد میازیس جلدی دخالت دارند. در این میان کریزومیا بزیانا و کوکلیومیا هومینی وراکس عامل ایجاد میازیس اجباری و بقیه عامل میازیس اولیه یا ثانویه اختیاری می باشند.

3. خانواده سارکوفاژیده (Sarcophagidae): در فضولات، لاشه و مواد آلی فاسد تخم گذاشته و شامل دو جنس سارکوفاگا و ولفارشیا می باشد. ولفارشیا در دامپزشکی اهمیت داشته و عامل ایجاد میازیس گوشت می باشد.

* آلودگی ناشی از کریزومیا بزیانا (Chrysomya bezziana):

میاز ناشی از این عامل اولین بار در سال 1909 در هند گزارش شد. در حالی که موارد زیادی از کریزومیا در انسان گزارش نشده است اما به دلیل توانایی ایجاد میاز در بافت سالم و بدون حضور بافت نکروزه و تخریب بافت زنده به صورت گسترده دارای اهمیت بالای پزشکی می باشد.

مگس بالغ Chrysomya به رنگ سبز یا سبز آبی است. ماده‌های بالغ تقریباً 150 تا 200 تخم در هر بار تخمگذاری روی زخم‌های باز یا غشاهای مخاطی دهان، گوش‌ و بینی می‌گذارند. پس از 24 ساعت، تخم‌ها از تخم بیرون می‌آیند و لاروها به شکل پیچ مانند به بافت‌های زنده نفوذ می‌کنند. چرخه زندگی در حدود 12 هفته به طول انجامیده و کامل می شود. کریزومیا بزیانا در حدود 44 کشور مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر آسیای جنوبی، آفریقا و خاورمیانه پراکنده شده است. از جمله عربستان سعودی، مالزی و اندونزی که شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب است. با این وجود به دلیل کم توجهی فقط در 16 کشور موارد انسانی و در 24 کشور موارد حیوانی آن گزارش شده است.  

این بیماری عمدتاً در شرایطی که بهداشت نامناسب، بهداشت فردی ضعیف و در افراد دارای نقص ایمنی دیده میشود. شرایطی مانند دیابت، سرطان ها، بیماری های روانی، ناتوانی ذهنی، همی پلژی، زخم های باز، استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، فقر، زندگی روستایی ممکن است افراد را مستعد ابتلا به میازیس کند.

علائم ابتلا به میازیس:

علائم رایج این بیماری عبارتند از تورم، خارش، زخم، ترشحات خونی، درد، احساس خزیدن، و گاهی اوقات خروج انگل از زخم. شناسایی و مدیریت زودهنگام بسیار مهم است، زیرا لاروها باعث تخریب و التهاب موضعی و همچنین گسترش عمیق‌تر در بافت می‌شوند و به طور بالقوه به داخل بینی، غده اشکی، سینوس‌های پارانازال و حتی مغز گسترش می‌یابند.عدم تشخیص به موقع ممکن است منجر به مرگ بیمار شود.

بهترین راه تشخیص لارو کریزومیا از طریق کلید های حشره شناسی می باشد. لاروها با غوطه وری در آب نزدیک به جوش (90 تا100 درجه سانتی گراد) به مدت 30 ثانیه کشته می شوند، و در اتانول 70 تا 95 درصد قابل نگهداری هستند. پس از ثابت کردن نمونه ها از شاخص هایی مانند شکل بدن، زائده های خارمانند، اسپیراکل ها، ضمائم دهانی و دیگر شاخص ها برای شناسایی استفاده می شود. راه دیگر شناسایی پرورش لاروها و شناسایی مگس های بالغ از طریق کلید شناسایی بالغین می باشد.

آگاهی عمومی از این آلودگی برای تشویق به نظافت و نظافت شخصی لازم است. ترشحات زخم و بوی آنها میتواند مگس های ماده را برای تخمگذاری روی میزبان جذب کند، بنابراین هر زخم باز باید تمیز نگه داشته شود و به طور مناسب پوشانده شود، به ویژه ضایعات سرطانی. همچنین حفظ یک محیط تمیز با دفع مناسب زباله ها که مگس ها را جذب می کند، مهم است. آموزش بهتر در مورد این بیماری و خدمات پزشکی سریع برای جامعه همراه با بهبود شرایط زندگی به ویژه زندگی روستایی برای کنترل میاز ناشی از کریزوما بزیانا مورد نیاز است.

زهرا حسینی زاده، دانشجوی کارشناسی ارشد بیولوژی و کنترل ناقلین بیماریها، دانشکده بهداشت شیراز.