از جمله وسایلی که به طور روزمره توسط دانش آموزان مورد استفاده قرار می گیرد،کوله پشتی است. کوله پشتی نسبت به کیف های دستی برای حمل کتاب و دفتر مناسب تر است و این به دلیل بندهایی است که روی شانه ها قرار می گیرد و وزن را روی دو شانه تقسیم کرده و از اعمال فشار نامساوی روی یکی از شانه ها جلوگیری می کند. استاندارد نبودن کیف و کوله پشتی، ممکن است آسیب های جدی به ستون فقرات افراد وارد نماید. وزن، نحوه استفاده و مدت زمان حمل کوله پشتی از جمله ویژگی هایی است که می تواند موجب تغییر در راستا و انحنای ستون فقرات، اختلالات و دردهای اسکلتی- عضلانی مانند دردهای کمر و شانه، ایجاد فاصله میان مهره ها، بروز تغییرات قلبی عروقی، تنفسی و تغییر الگوی راه رفتن شوند. این مسأله در کودکان و نوجوانان که هنوز عضلات، رباط­ ها و استخوان­ های آنان تا پایان دوره­ ی بلوغ، مراحل تکاملی و رشد فیزیکی خود را طی می­ کنند و مستعد بیشترین ضایعات ممکن هستند، از حساسیت بیشتری برخوردار است. طبق مطالعات انجام شده، بسیاری از ناراحتی­ های ستون فقرات در بزرگسالان و سالمندان، در اثر صدمات دوران کودکی است.

یک کوله پشتی استاندارد و مناسب باید سبک و دارای قسمت­ های مختلف برای جا دادن وسایل باشد، بند سینه­ ای و کمری داشته و پدگذاری مناسب شده باشد تا بر شانه های دانش آموز فشار وارد نشده و جای بندها نیز روی شانه ها باقی نماند؛ همچنین بندهای آن کوتاه و پهن باشد.

کوله پشتی باید روی پشت دانش آموز قرار بگیرد، نه روی کمر، قرار گرفتن کوله پشتی روی کمر به مرور باعث ایجاد قوس و کمردرد می شود، بندهای کوله پشتی به نحوی تنظیم شود که روی پشت جابجا نشود. بندهای شانه­ ای، متقارن تنظیم شوند یعنی یکی شل و یکی سفت نباشد و بندهای سینه ­ای و کمری حتماً بسته شوند. کوله پشتی­ های تک ­بندی، کوله ­پشتی­ هایی با بند نازک، استفاده از یک بند، در کوله ­پشتی­ های دوبندی، باعث افزایش فشار بر شانه ­ها و ستون مهره ­ها و ایجاد درد می­ شود. بهتر است در چیدمان وسایل کوله پشتی، اشیاء سنگین ­تر در قسمت عقب کوله پشتی نزدیک به پشت بدن، اشیاء با وزن متوسط در قسمت میانی و اشیاء سبک در جلوی کوله پشتی قرار بگیرند و تا حد امکان از تمام فضای داخلی آن استفاده شود. برای حمل کوله ­پشتی بهتر است ابتدا آن را روی میز قرار داده و سپس دست ها را از داخل بندها عبور داده و حمل شود. کوله پشتی­ های چرخ دار تنها در شرایطی توصیه می ­شوند که در تمام مسیر رفت وآمد و همچنین محیط مدرسه و خانه نیازی به حمل و نقل دستی آن نباشد زیرا این کوله ­ها به دلیل نحوه ساخت و تجهیزاتی که در آن ها به کار رفته وزن بالاتری نسبت به کوله ­های عادی دارند و همچنین چرخ و اسکلت مخصوص دسته در صورت قرار گرفتن روی شانه ها به پشت و کمر صدمه وارد می کند. کوله­ پشتی نباید در فاصله­ های طولانی و به طور مداوم حمل شود. حداکثر زمان برای حمل کوله پشتی 30 دقیقه است؛ در صورت حمل آن در مدت زمان بیش از30  دقیقه، باید وزن آن را سبک تر کرد.

باید به دانش آموزان آموزش داد در صورت احساس درد در شانه و گردن، احساس سوزش و خارش و گزگز بازو و قرمزی روی شانه، حتما" به والدین و کارشناسان مربوطه در مدرسه اطلاع دهند.

به لحاظ علمی، توصیه می شود وزن کوله پشتی دانش آموزان از 10 تا 15 درصد وزن بدن بیشتر نشود؛ اکثر دانش آموزانی که کوله پشتی هایی با وزن بیش از 15 درصد از وزن خود حمل کرده اند دچار انحنای ستون مهره ها، دردهای مزمن در ناحیه کمر، دردهای گردنی و ناهنجاری های قامتی شده اند. بطور میانگین وزن کوله پشتی به همراه وسایل موجود در آن برای دانش آموزان ابتدایی حدود دو و نیم تا سه کیلوگرم و برای دانش آموزان مقطع راهنمایی و دبیرستان هفت تا ده کیلو گرم است.

آگاهی در مورد مشکلات ناشی از استفاده نادرست از کوله پشتی و مدیریت صحیح آن، می تواند باعث کم شدن یا از بین رفتن این عوارض شود؛ والدین دانش آموزان و اولیاء مدارس می توانند با آموزش نحوه صحیح استفاده از کوله پشتی، چیدمان درست لوازم التحریر و سایر وسایل درون آن و به طور کلی به کار بردن نکات مهم حین استفاده از کوله پشتی کمک بزرگی به سلامت دانش آموزان داشته باشند.

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی