کودکان و نوجوانان آینده سازان کشور هستند، بدین سبب سلامت جسمی، روانی و اجتماعی آنان تضمین کننده سـلامت حال و آینده جامعه است. دانش آموزان بخش عظیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند و چون در سنین فراگیری هستند، قادرند آموزش های بهداشتی را به خوبی بیاموزند و آن ها را بکار گیرند و به خانواده و اجتماع انتقال دهند. در عین حال به دلیل کامل نشدن مهارت ها و شرایط سنی آسیب پذیر و در معرض ابتلا به حوادث و سوانح، بیماری های عفونی خطرناک و خشونت هستند. با توجه به این که پایه گذاری رفتارهای بهداشتی در این سنین صورت می گیرد؛ توجه به سلامت این گروه می تواند گام بزرگی در جهت پیشگیری از بیماری هایی باشد که در سنین بالاتر هزینه های زیادی را بر جوامع تحمیل می کنند.

هدف از بهداشت مدارس تامین، حفظ و ارتقاء سطح سلامت جسمانی و روانی دانش آموزان و در نهایت جامعه است. لذا اجرای برنامه های بهداشت مدارس از جایگاه ویژه ای در ارتقای سطح سلامت دانـش آموزان و جوامع برخوردار است. ایمنی و بهداشت محیط مدرسه از اصول اولیه بهداشت مدارس است. بدون شک یکی از مؤلفه هایی که بر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی دانـش آموزان تأثیر اجتناب ناپذیر دارد، محیط فیزیکی حاکم بر مدرسه است. فضای فیزیکی به عنوان یک عامل زنـده و پویا در انجام فعالیت های آموزشی و تربیتی دانش آموزان تلقی می شود. چنان چه در مدرسه آب سالم، سرویس های بهداشتی مناسب، فضای کافی، تجهیزات و وسایل مناسب و استاندارد، سیستم صحیح جمع آوری زباله و فاضلاب وجود نداشته باشد و به طور کلی آسایش محیطی فراهم نشود، به طور قطع تلاش های آموزشی و پرورشی معلمان و مربیان بازدهی مطلوب نخواهد داشت. محیط مدرسه بایستی محیط ایمن و بهداشتی برای دانش آموزان و کارکنان باشد، همچنین تدابیر پیشگیرانه در برابر بیماری ها از جمله بیماری های واگیر باید جزء اولویت های بهداشت مدارس محسوب شود. اجرای برنامه های واکسیناسیون، آموزش بهداشت فردی و نظارت بر وضعیت بهداشتی دانش آموزان از مهم ترین اقدامات در این زمینه است. تغذیه سالم و ایمن نیز یکی از مهم ترین جنبه های بهداشت مدارس است. ارائه وعده های غذایی با توجه به اصول تغذیه سالم و بهداشتی، تأمین مواد غذایی مناسب برای رشد دانش آموزان و جلوگیری از کمبودهای تغذیه ای از اهداف اصلی است. همچنین آموزش در زمینه ی تغذیه سالم و بهداشت مواد غذایی به دانش آموزان و ارائه توصیه های بهداشتی برای خانواده ها نقش مهمی در ترویج عادات غذایی سالم و پایدار دارد. به طور کلی بهداشت مدارس علاوه بر ارتقاء سلامت دانش آموزان، به افزایش بهره وری و تعامل مثبت آن ها در فرآیند یادگیری کمک خواهد کرد.

مجریان برنامه های بهداشت مدارس تلاش می کنند از طریق جلب مشارکت دانش آموزان، اولیاء و کارکنان مدارس به اهداف خود دست یابند. دانش آموزان باید اصول بهداشت فردی و عمومی را آموزش ببینند و در زندگی روزمره شان اعمال کنند. معلمان و کارکنان مدرسه نیز باید در زمینه بهداشت، آموزش دیده و در اجرای آن پیش قدم باشند. این همکاری می تواند به حفظ سلامت جسمی و روانی دانش آموزان و ایجاد محیطی سالم و ایمن در مدرسه کمک کند. همچنین رعایت بهداشت در مدرسه می تواند به کاهش هزینه های درمان نیز کمک نماید؛ دانش آموزانی که بهداشت را رعایت می کنند، کمتر به بیماری مبتلا می شوند و این باعث کاهش هزینه های درمان و بیمه های درمانی می شود. در مجموع اجرای برنامه های بهداشتی در مدرسه یک امر ضروری است که نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی فرد و جامعه، بالا بردن اعتماد به نفس و مسئولیت پذیری افراد نسبت به محیط و اجتماع ایفا می کند.

لیلا مرادی دکترای آموزش بهداشت و ارتقای سلامت