در حال حاضر با افزایش امید به زندگی، کاهش باروری و کاهش مرگ و میر جمعیت سالمندان در حال افزایش است. طبق گزارش سازمان ملل انتظار می رود از 7/0 میلیارد (9درصد) در سراسر جهان در سال 2019 به 5/1میلیارد (16٪) در سال 2050 افزایش یابد. یکی از مشکلات شایع و جدی در دوران سالمندی، عدم عادل، سقوط و آسیبهای مربوط به آن است که باعث مرگ و میر قابل توجهی می شود. سقوط به عنوان حادثه ای تعریف می شود که فرد بر خلاف میل خود ناخواسته روی سطح زمین یا سطح پایین تر قرار می گیرد. فراتر از عدم تعادل، سقوط40% از کل مرگهای ناشی از آسیب بدنی را در سراهای سالمندان به خود اختصاص میدهد.

یکی از مشکلات شایع که سلامت انسانها را از جنبه های مختلفی تهدید می کند؛ آلودگی هواست؛ شناسایی گروه های حساسی که آلودگی هوا آنها را بیشتر تهدید می کند می تواند سبب شود تا سیاستگزاری سلامت با اهداف مشخص‏تری انجام و به صورت جدی‏تری اجرا شوند. اثرات بهداشتی ناشی از تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا هزینه های زیادی به جامعه تحمیل می کند؛ اگرچه همه افراد در معرض آن قرار می گیرند اما زندگی افراد سالمند به میزان بیشتری تحت تاثیر آن قرار می گیرد. سالمندان به دلیل عواملی مانند شیوع بالای بیماری‌های مزمن، کاهش مکانیسم‌های حفاظتی فیزیولوژیکی و انزوای اجتماعی، در برابر اثرات نامطلوب بهداشتی تغییرات اقلیمی، دگرگونی‏های ناگهانی دمای محیط و آلودگی هوا آسیب پذیر هستند. از سالهای اول قرن 21 برای کاهش اثرات بهداشتی ناشی از آلودگی هوا، سیاستگزاری بهداشتی در عرصه عمومی در ایالات متحده و اتحادیه اروپا توسعه شتابانی یافته است. این برنامه ها به سالمندان اقداماتی که می توان برای کاهش قرار گرفتن در معرض غلظت بالای آلاینده های هوای محیط انجام داد، آموزش می دهد. خطر سقوط بسته به آب و هوا یا فصل به دلیل سطوح لغزنده (از برف یا باران)، کاهش دید (از مه)، یا حتی ناهمواری در حرکات (دمای پایین) افزایش می یابد. بر اساس برآورد مطالعه بار جهانی بیماری (GBD)، حدود 2/4 میلیون مرگ و میر به طور مستقیم به ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرومتر (_2.5 PM) مربوط می شود. گزارش شده که یکی از آلوده ترین مناطق در جهان، ایران است.  آلاینده های زیادی وجود دارد که از عوامل اصلی بیماری در انسان هستند. در این میان، ذرات معلق (PM)، ذرات با قطر متغیر اما بسیار کم، از طریق استنشاق به سیستم تنفسی نفوذ می کنند و باعث بیماری های تنفسی و قلبی عروقی ، اختلالات عملکرد سیستم عصبی، باروری، مرکزی و سرطان می شوند. میل ترکیبی مونوکسید کربن به هموگلوبین بسیار بیشتر از اکسیژن است؛ به دلیل از دست دادن اکسیژن در نتیجه اتصال مونوکسید کربن، هیپوکسی، ایسکمی و بیماری های قلبی عروقی مشاهده می شود. مطالعات متعددی اثر تعدیل رخدادهای گرد وغبار در رابطه با قرار گرفتن در معرض ذرات معلق(PM) و مرگ و میر را بویژه در جمعیت سالمندان شهرنشین گزارش کرده اند.

تغییرات اقلیمی و آلودگی هوای محیط ممکن است سالمندان را از انجام فعالیت‌های بدنی منظم از طریق مکانیسم‌های مختلفی منصرف کند. اول، آلودگی هوا باعث کاهش عملکرد ریه، افزایش فشار خون و سایر علائم قلبی عروقی و تنفسی می شود که منجر به اختلال در ظرفیت و عملکرد ورزشی می شود. دوم، آلودگی هوای قابل مشاهده، می تواند سالمند را از انجام فعالیتهای خارج از منزل منصرف کند، با افزایش غلظت _2.5  PMآنها از بیرون رفتن اجتناب می کنند و ملاقات با همسایگان و دوستان و تعاملات اجتماعی را کاهش می دهند. این مسئله میتواند منجر به افزایش حس انزوا، افسردگی و اضطراب در این افراد شود. /ف. برزگری

دکتر عبدالرحیم اسداللهی

دکترای تخصصی سالمندان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز