آلاینده های نوظهور(Emerging Contaminants) به هر ماده شیمیایی طبیعی و انسان ساخت و یا میکروارگانیسمی اطلاق می گردد که معمولا در محیط زیست پایش نمی گردد، اما پتانسیل ورود به محیط و ایجاد اثرات سوء مشخص یا مشکوک بر محیط زیست (اکولوژیکی) و سلامت انسان را دارد.

 تعداد آلاینده های نوظهور در قرن بیست و یکم به طور قابل توجهی افزایش یافته است که به دلیل رشد اقتصاد برخی کشورها و افزایش تقاضای مصرف کنندگان در سطح جهانی است. این امر منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانه ای، فلزات سنگین، مواد غیرقابل تجزیه زیستی، نشت نفت در دریا، کودهای شیمیایی، آفت کش ها و زباله های صنعتی خطرناک در محیط شده است.

 همه این آلاینده های نوظهور ها موادی هستند که توسط انسان ساخته می شوند در آب وجود دارند و حضور آنها روز به روز در حال افزایش است بطور کلی این آلاینده ها می توانند در چند گروه اصلی از جمله مواد دارویی(بخصوص مواد شیمیایی فعال از لحاظ دارویی ) فراورده های بهداشت فردی، استروئیدها و هورمون ها (عمدتاً ترکیبات مختل کننده غدد درون ریز)، سورفاکتانت ها، ترکیبات پرفلوئورینه، اطفاءکننده های حریق ، افزودنی های صنعتی، افزودنی های بنزین( مانند MTBE) نرم کننده های مواد پلیمری، محصولات جانبی گندزدایی (حاصل از ترکیب مواد گندزدا با آلاینده های آلی نوپدید)، سموم جلبکی و سیانوباکتریایی، آفت کش های قطبی و همچنین محصولات ناشی از تغییر شکل این ترکیبات طبقه بندی شوند.

 تولید جامع این آلاینده ها از 1 تا 500 میلیون تن در سال افزایش می یابد. آلاینده های نوظهور اثرات نامطلوبی بر سلامت بشر و همچنین محیط زیست ایجاد می کنند. برای مثال، قرار گرفتن در معرض حتی مقادیر کمی از مواد دارویی، که در ابتدا به منظور ایجاد یک پاسخ بیولوژیکی در ارگانیسم خاص بود، ممکن است منجر به ایجاد پاسخ مشابه در ارگانیسم‌های غیرهدف شود. ترکیبات استروئیدی موجود در آب که به عنوان مختل کننده های غدد درون ریز نیز شناخته می شود، با سیستم های هورمونی بدن انسان و آبزیان تداخل دارد که می تواند منجر به اختلالات رشدی، نقایص مادرزادی، تومورهای سرطانی، عصبی و اختلالات مرتبط با سیستم ایمنی شود.

 آلاینده های نوظهور به طور گسترده در محیط توزیع شده است اما عمدتاً در تخلیه فاضلاب متمرکز می شوند. قرار گرفتن در معرض چند داروی ضد التهابی مانند ناپروکسن و دیکلوفناک می تواند سلامت توده های زیستی آبزی و سایر موجودات را به خطر بیندازد. بسیاری از آلاینده های نوظهور مختلف (مانند عطرهای مشک یا نرم کننده ها) که در مایعات بدن (پلاسمای خون، شیر مادر) و بافت چربی بدن انسان شناسایی می­شوند، اما نقش آنها در ایجاد اختلالات فیزیولوژیکی هنوز خیلی روشن نیست. در این شرایط، ابتدا تشخیص وقوع آلاینده های نوظهور در کل بیوسفر و به ویژه در آب و سپس بهبود کارایی فناوری های تصفیه فاضلاب برای به حداقل رساندن آلودگی محیط زیست و آب از اهمیت بالایی برخوردار است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) ابتکاراتی را برای شناسایی، مستندسازی و نظارت بر آلاینده های نوظهور در اشکال مختلف بدنه‌های آبی (آب آشامیدنی، آب‌های زیرزمینی، آب‌های سطحی و فاضلاب) در سراسر جهان انجام داده است و همچنین سلامت مرتبط را ارزیابی می‌کند. با این حال گزارش های محدودی در مورد بررسی کامل آلودگی فاضلاب توسط آلاینده های نوظهور  وجود دارد. بنابراین، سختی انجام تجزیه و تحلیل مناسب آلودگی آب جهت تشخیص این آلاینده ها، خطرات بهداشتی مرتبط با آن، و یافتن یک فناوری اصلاح پایدار ما را در سال های آینده به چالش می کشد.

مجید امیری قرقانی دانشجوی دکتری مهندسی بهداشت محیط