آلودگی هوا یعنی حضور آلوده کننده های مختلف در هوای آزاد، به اندازه ای است که برای انسان مضر بوده و یا موجب زیان رساندن به حیوانات، گیاهان و اموال شود.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، پدیده آلودگی هوا در مناطق شهری، یکی از ره آوردهای انقلاب صنعتی است که از سال ها قبل شروع شده و با توسعه صنعت و زیاد شدن شهرها بر میزان و شدت آن روز به روز افزوده می شود. تکیه اساسی بر منابع انرژی فسیلی از قبیل زغال، نفت، گاز و در نهایت آزاد شدن مواد ناشی از احتراق این مواد، فرآورده های مضر و زیان بخشی را به همراه می آورد که حیات موجودات زنده به ویژه انسان ها را تهدید می کند.

آلودگی هوا در اثر عوامل متعددی از جمله؛ زیاد شدن تعداد شهرها و ترویج فرهنگ شهر نشینی، گسترش ترافیک شهری، توسعه سریع اقتصادی و ... ایجاد می شود.

گیاهان، قربانیان ناخواسته آلودگی هوا هستند و بر اثر آلودگی هوا مسموم می شوند. با توجه به این که گیاهان از عوامل مهم کاهش آلودگی هوا بـه شمـار می آینـد، ولـی افزایـش مقـدار و غلظت آلوده کننده ها طی سال های متمادی موجب شده تا این موجودات زنده نیز آسیب ببینند. آلاینده ازن موجود در هوا می تواند روی میزان گل دهی، میوه درختان و گیاهان تاثیر داشته باشد. همچنیـن بـر اثـر آلودگـی هـوا، سبزینـه گیـاه از بین مـی رود و مواد غذایی مورد نیاز به درختان و گیاهان نمی رسد.

آلودگی هوا بر دستگاه های مختلف بدن نیز اثر می گذارد. عوارض آلاینده ها بر جنین شامل کمبود وزن زمان تولد، تاخیر رشد داخل رحمی است که در این بین آلاینده های منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق، بیشترین تأثیر را دارند. میزان مواجهه مادر با گروهی از ذرات معلق یا هیدروکربـن در بارداری بـر رشد جنین اثر مستقیم دارد. زندگی در مجاورت بزرگراه های پر ترافیک با پیداش سرطان در کودکان ارتباط مستقیم دارد.

وسایل نقلیه موتوری بیشترین مقدار منواکسید کربن موجود در هوا را تولید می کنند که تنفس آن، به سکته های قلبی و مغزی منجر می شود.

در حال حاضر، بسیاری از شهرها در کشورهای توسعه یافته دارای سطوح خطرناکی از آلودگی هوا هستند.

بی‌شک این روزها دیدن آسمان آبی با ابرهای سفید برای اکثر مردم، به‌خصوص کسانی که در کلان شهرها زندگی می‌‌کنند،  به یک آرزو شبیه شده است. آلاینده‌های زیست‌محیطی غالبا با عامل انسانی و عملکرد او در طبیعت ظهور می‌کنند، بخش مهمی از این آلاینده‌ها که ناشی از سوخت ماشین ‌آلات سنگین و سبک و کارخانه‌ها است موجبات آلودگی هوا را فراهم می‌کند.

ساکنان شهرهای بزرگ به علت آلوده بودن هوا، اغلب به بیماری های دستگاه تنفسی، قلبی، چشمی، آلرژی یا آسم مبتلا می شوند. عفونت قسمت های فوقانی دستگاه تنفس، برونشیت و التهاب ریوی، به دلیل وجود ذرات معلق در هواست. آلودگی هوا احتمال ابتلا به سرطان را افزایش داده و ضریب هوشی کودکان را پایین می آورد. سر درد، ضعف، سرگیجه، تهوع، اختلال در انتقال اکسیژن به بافت های بدن، ضربان شدید قلب، سکته قلبی و کاهش ظرفیت ششی، از دیگر اثرات آلودگی هوا بر سلامت است.

کاهش بهره‌وری و کاهش کیفیت زندگی ناشی از آلودگی هوا سالانه میلیارها دلار برای اقتصاد جهان هزینه دربردارد، برای کاهش اثرات آلودگی هوا، قوانین و مقررات بین‌المللی و ملی اجرا می‌شود. قوانین محلی، در مواردی که به خوبی اجرا شوند، منجر به بهبود سلامت عمومی شده‌اند. در سطح بین‌المللی، برخی از این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز بوده‌اند.

راه کارهای پیشگیری از آلودگی هوا

حفاظت از محیط زیست گرچه مسئله ای جهانی است، می توان آن را از سطحی کوچک تر آغاز کرد؛ برای مثال حفاظت از محیط خانه، روستا، شهر، رودخانه و دریاچه در برابر آلودگی، البته در این میان لازم است نگرش های خود را درباره محیط، مسائل محیطی و حفاظت از محیط زیست مورد ارزیابی قرار دهیم. بسیاری از کارشناسان معتقدند که این کار بیش از هر چیز از راه به اجرا درآوردن روندهای تازه تربیتی امکان پذیر است؛ لذا در این زمینه آموزش به گروه های انسانی  برای حفاظت از محیط زیست لازم و ضروری می باشد. در حقیقت حفاظت از محیط زیست، نگاهبانی از زندگی انسان ها است، به این ترتیب که رفتار فردی و اجتماعی را هدایت می کند تا از امکانات طبیعی زندگی استفاده بهینه کرده و آنها را نابود نسازیم. از جمله این اقدامات می توان به موارد زیر اشاره کرد؛

- فرهنگ‌سازی برای استقبال عمومی شهروندان به استفاده مطلوب از وسایل نقلیه عمومی از طریق رسانه‌های گروهی و متولیان امر آموزش.

- کاهش و با ثبات نگهداشتن نرخ حمل‌ و نقل درون‌ شهری با هدف گرایش عموم به استفاده از وسایل نقلیه عمومی با همکاری مسؤولان ذیربط.

- ترویج فرهنگ گازسوز کردن خودروها اعم از شخصی، تاکسی و اتوبوس‌ها و حمایت یارانه‌ای دولت از این طرح.

- حفظ و توسعه فضاهای سبز شهری و بهره‌برداری بهینه از آنها با مشارکت جدی شهروندان.

- هماهنگی‌های دلسوزانه و مدبرانه دستگاه‌های اجرایی مربوطه در مقابله جدی با تخریب اماکن طبیعی اطراف شهر، ساخت ‌و ‌سازهای غیرقانونی، تغییر مسیر رودخانه‌ و بستن آبراه‌ها و.....

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی