دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز
کم کاری تیروئید در نوزادان
کم کاری تیروئید در نوزادان
تیروئید غده ای کوچک و پروانه ای شکل است که به طور طبیعی در جلوی گردن قراردارد. وظیفه اصلی غده تیروئید در بـدن تولیـد و ترشـح هورمـون تیروکـسین است. هورمون تیروکسین از هورمون هـای مهـم بـدن اسـت که در رشد و تکامل بخصوص رشد و تکامل مغز بسیار مهم و ضروری است. اگر به هر دلیلی ایـن هورمـون در غده تیروئید تولید نشده یا تولید آن کم و غیر طبیعی باشـد عـوارض مختلفـی دربدن ایجاد می شود. عنصر ید از ریزمغذی های مهم برای تولید هورمون تیروکسین است. از طرف دیگر، غده تیروئید یکی از مهـمتـرین غـده هـای درون ریـز بـدن می باشد که کمبود هورمون های آن می تواند باعث بوجود آمدن مـشکلات زیادی شود. کمبود ید در رژیم غذایی روزانه می تواند باعث بروز بیماری های مهمی از جمله گواتر ( بزرگ شدن غـده تیروییـد)، کـم کـاری تیروئید، کوتاهی قد و عقب ماندگی ذهنی شود.
به کمبود هورمون تیروکسین در بـدن نـوزاد، بـه هـر علتـی، بیماری کم کاری تیروئید نوزادان می گویند. نوزادان مبتلا به بیماری کم کاری تیروئیـد معمـولاً بـدون علامت هستند و امکان تشخیص بیماران در 4 هفته اول تولد، با اسـتفاده از علائم بالینی بسیار کم است؛ بنابراین تـشخیص بیمـاری دیرتر انجـام شـده وکمبـود هورمون تیروئید اثرات منفی خود را بر شیرخوار گذاشته و عقـب مانـدگی ذهنی اتفاق خواهد افتاد. علائم بالینی بتدریج و تا حدود 6 ماهگی شیرخوار بروز می کنند. این علائم و نـشانه هـا عبارتنـد از، اخـتلال در شـیرخـوردن (کم اشـتهایی، گیـرکـردن مکـرر غـذا در گلـو، ضـعف در مکیـدن و،...) اختلالات تنفسی( قطع موقت تنفس، تنفس صدادار و گرفتگی بینی) ناشـی از بزرگـی زبان، خواب آلودگی، کم گریه کردن، کم تحرکی، یبوسـت شدید، شکم بزرگ، فتق ناف، کم بودن دمای بدن (درجـه حـرارت کمتر از 35درجه)، سردی و سیانوز انتهاهای بدن، ادم اندام تناسـلی و نبض کند. در مبتلایان معمولاً وزن و قد در حد نرمال است، اما ممکن است دور سر مختصری افزایش داشته باشد. این علائم در روزهای اول تولد بسیارکم و غیراختصاصی هستند. فقط تعدادکمی از نوزادان مبتلا به کم کـاری تیروئیـد در هفتـه اول تولد بـر اسـاس علائم بالینی قابل تشخیص هستند.
بهترین روش پیداکردن بیماران انجام غربالگری نوزادان در روزهای اول تولد است. بیماری کم کاری تیروئید نوزادان می تواند به دو صـورت دائمی و گـذرا باشد. در نوع گذرا بیمار تا مدتی حدود 2 هفته تا 3 سال و یا بیشتر نیاز به درمان دارد؛ بعد از آن بـا شـروع بـه کار غده تیروئید و تولید مقدار کافی هورمون، درمان قطع شده و دیگر نیاز بـه مصرف دارو نیست. در نوع دائمی، بیمار باید به طور دائم دارو مصرف کند و هیچ گاه نباید مصرف دارو را قطع نماید. کم کاری تیروئید در نوزادان به علل متعددی ایجاد می شود از جمله؛ کمبود ید، ازدواج فامیلی والدین، ابتلا مادر به مشکلات غده تیروئید، دیابت، فشارخون بالا در دوران بارداری، افزایش ید در بدن مادر به دلیل مصرف بعـضی از داروهـای حـاوی یـد مثـل شـربت اکسپکتورانت در دوران بارداری، مصرف بتادین برای ضدعفونی کـردن بدن مادر در زمـان بـارداری، زایمان و یا ناف نوزاد.
زردی طولانی مدت در نوزادان می تواند با بیماری کـم کـاری تیروئیـد ارتباط داشته باشد اگر زردی بیشتر از 2هفتـه طـول بکـشد بایـد بـه کمبود هورمون تیروکسین در اثـر کـم کـاری تیروئیـد مـشکوک شـد. در صورت تشخیص زودرس بیمـاری و شـروع درمـان، زردی از بـین رفتـه و مشکلی ایجاد نمی شود.
نیاز به ید در زنان باردار بیشتر از زنان غیرباردار اسـت. کمبود ید در رژیم غذایی این افراد می تواند مـشکلات بـسیاری بوجـود آورد از جمله سقط جنین، مرده زایی، بروز ناهنجـاری هـای مـادرزادی در جنین و تولد نوزاد مبتلا به کم کاری تیروئید، در موارد کمبود شدید یـد، احتمال به خطر افتادن جان مادر باردار بسیار زیاد است.
تمامی غـذاهای دریـایی( انـواع مـاهی هـا، میگـو و... )، تخـم مـرغ، لبنیـات ( بخصوص شیر گاو و ماست کم چرب)، سبزی ها ( بخصوص سیب زمینـی با پوست پخته شده)، گوشت هـا، حبوبـات و میـوه هـا منـابع طبیعـی یـد هستند.
بیماری کم کاری تیرویید نوزادان بسیار جـدی اسـت. عـدم تـشخیص بـه موقع بیماری و یا تأخیر در شروع درمـان، عوارضـی جـدی و غیـرقابـل برگشت ایجاد می کند. ایــن بیمــاری مــی توانــد باعــث ایجــاد عــوارض مهمــی مانند عقب ماندگی ذهنی، کوتاهی قد و کم شنوایی شود. بـه دلیـل وجـود نداشتن علائم مشخص بیماری در بدو تولد، غربالگری نـوزادان در سـنین 3-5روزگی از اهمیـت بـسیار زیـادی برخوردار است و فقـط بـا غربـالگری، می توان در زمان مناسب بیماری را تشخیص داده و با درمان بـه موقع از بروز عوارض آن پیشگیری کرد.
نظر دهید