یکی از شایعترین بیماریها در فصلهای گرم، گرمازدگی است. گرمازدگی در واقع یکی از خطرناکترین پیامدهای افزایش دما است.

چگونه می توانیم از خود و اطرافیانمان در برابر گرمازدگی محافظت کنیم؟

زمانیکه هوای بیرون به شدت گرم است، بدن روش بسیار جالب و موثری را برای پایین آوردن دمای خود استفاده می کند که همان تعریق است. این یک مکانیسم کاملا خودکار بوده و با بخار شدن عرق از سطح پوست، بدن به طور طبیعی خنک می شود. اما برخی اوقات هوا چنان گرم و مرطوب و یا به اصطلاح شرجی است که عرق کردن برای کاهش دمای درونی بدن کافی نیست. وقتی که سرعت بالا رفتن دمای بدن از سرعت خنک شدن آن پیشی بگیرد و بدن نتواند دست کم بین این دو تناسب برقرار کند شما در معرض گرمازدگی قرار می گیرید.

گرمازدگی یک شرایط اورژانس پزشکی در نظر گرفته می شود.

 گرمازدگی شدید می تواند به اندام های  داخلی بدن شما به ویژه بافت مغزی که شدیداً به گرما حساس است، صدمات جبران ناپذیری وارد کند. اگر بدانید گرمازدگی چه نشانه هایی دارد، می توانید از گرمازدگی و دیگر آسیب هایی که در نتیجه ی قرار گرفتن در معرض هوای گرم به شما و اطرافیانتان وارد می شود خودداری کنید.

علائم گرمازدگی در بزرگسالان علائم و نشانه های گرمازدگی ممکن است به صورت ناگهانی و یا با گذشت مدت زمانی خاص ظاهر شوند

علائم و نشانه های احتمالی گرمازدگی عبارتند از:

· پوست خنک و مرطوب با موهای سیخ شده در مواجهه با گرما

 · تعریق زیاد

 · از حال رفتن و غش کردن

 · سرگیجه

 · خستگی

· ضربان قلب شدید و یا ضعیف

 · فشار خون پایین در حالت ایستاده

 · گرفتگی عضلات

 · تهوع

 · سردرد 

علل بروز گرمازدگی:

 درجه حرارت بدن با دمای محیط ترکیب شده و آن چه که ما به عنوان درجه حرارت داخلی بدن می شناسیم را تشکیل می دهد. بدن باید گرمایی که از محیط دریافت می کند را تنظیم کرده تا درجه حرارت داخلی بدن در محدوده ی نرمال یعنی 37 درجه باقی بماند. بدن سعی می کند تا با روش های گوناگون حرارت اضافی را دفع نماید، ولی عواملی می توانند مانع این دفع حرارت شده و منجر به ایجاد گرمازدگی شوند. این عوامل عبارتند از(عوامل خطرزا):

 محیط: نور شدید آفتاب حرارت بدن را بالاتر برده و هوای گرم مانع از دست دادن حرارت بدن می شود. رطوبت بالا مانع تبخیر عرق شده که نتیجه آن ممانعت از دفع حرارت بدن است

لباس : لباس تیره نور آفتاب را بیشتر جذب کرده و حرارت بدن را بالاتر می برد. بیش از حد لباس پوشیدن نیز می تواند علاوه بر ممانعت از دفع حرارت بدن، تبخیر عرق را نیز کند نماید.

آمادگی بدنی : عادت نداشتن بدن به فعالیت و حضور در هوای گرم احتمال آسیب را بیشتر می کند.

سن : نوزادان و کودکان کمتر از 4 سال و افراد بزرگسال بالاتر از 65 سال، بیشتر از سایر افراد در معرض گرمازدگی قرار دارند. توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت در سن کم به صورت کامل رشد نکرده و یا ممکن است در سنین پیری به علت بیماری، مصرف داروها و یا سایر عوامل دیگر کاهش پیدا کند.

کم آبی : کم آبی توانایی بدن را در از دست دادن حرارت بشدت کاهش می دهد. رژیم کاهش وزن، مصرف الکل، تب، استفراغ و اسهال نیز بدن را با کم آبی مواجه می کنند.

چاقی و اضافه وزن : افرادی که چربی بدنشان زیاد است توانایی تنظیم دما در بدنشان ضعیف تر می باشد.

پیشگیری از گرمازدگی:

 با انجام دادن نکاتی ساده می توان از خستگی گرمایی و دیگر بیماریهای مرتبط با گرما جلوگیری کرد. زمانی که درجه حرارت هوا بالا می رود، انجام نکات زیر به پیشگیری از گرمازدگی شما کمک خواهد کرد:

استفاده از لباسهای نازک و رنگ روشن:

 پوشیدن لباس های زیاد و تنگ به بدن اجازه نمی دهد که فرآیند خنک سازی خود را به درستی انجام دهد.

از خود در برابر آفتاب سوختگی محافظت کنید:

زمانی که بیرون از خانه هستید عینک آفتابی، کلاه لبه دار پهن و کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

آفتاب سوختگی توانایی بدن برای تنظیم دمای داخلی را کاهش می دهد.

به اندازه ی کافی ضد آفتاب استفاده کرده و هر دو ساعت یکبار آن را تمدید کنید.

 اگر شنا می کنید و یا بیشتر از باقی افراد عرق می کنید، مقدار بیشتری ضد آفتاب مصرف کنید.

نوشیدن مقدار کافی آب :

مناسب بودن آب بدن به تعریق مناسب و تنظیم درجه حرارت بدن کمک میکند.

در مصرف یک سری داروهای خاص احتیاط کنید اگر به گرمازدگی و بیماریهای مربوط به آن مبتلا هستید داروهای که بر تنظیم درجه حرارت بدن اثر می گذارند را با دقت بیشتری مصرف کنید.

در ساعات گرم روز استراحت کنید:

 انجام کارهای سخت و سنگین را به ساعات خنکتر روز مانند اوایل صبح یا هنگام غروب آفتاب موکول کنید و در ساعات گرم روز بعد از نوشیدن نوشیدنی های خنک به اندازه کافی استراحت کنید.

درمان گرمازدگی :

در بیشتر موارد با انجام کارهای زیر می توان خستگی گرمایی را درمان کرد:

· استراحت در محیط خنک : در اتاقی خنک و کولر دار، یا زیر سایه و یا در جلوی پنکه استراحت کنید. به پشت دراز کشیده و پاهای خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهید

 · نوشیدن مایعات خنک : آب خنک و نوشیدنیهای طبیعی بنوشید و از مصرف نوشیدنیهای الکلی پرهیز کنید. مصرف الکل منجر به کم آب شدن بدن فرد می شود.

 · انجام اقدامات خنک کننده : دوش آب سرد بگیرید و یا پارچهای که با آب سرد خیس شده را روی پوست خود قرار دهید. اگر در فضای باز هستید پای خود را درون برکه و یا رودخانه قرار داده و به این ترتیب دمای بدن خود را پایین بیاورید.

یکی از بهترین روش ها برای درمان بیماران گرمازده استفاده از کمپرس های یخ در محل های خاصی از بدن شامل کشاله ران، گردن، کمر و زیر بغل می باشد تا از درجه حرارت بدن کم کنند. /برزگری

دکتر لیلا قهرمانی عضو هیات علمی گروه ارتقا سلامت دانشکده بهداشت