۱. طبقه بندی و ویژگیهای شکل شناسی (ریخت شناسی) 

پشه های آئدس (Aedes) متعلق به راسته دوبالان (Diptera)، خانواده Culicidae (پشه های واقعی)، و زیرخانواده Culicinae هستند. این جنس شامل بیش از ۹۵۰ گونه است که دو گونه کلیدی آن آئدس اجیپتی (Aedes aegypti) و آئدس آلبوپیکتوس (Aedes albopictus) به عنوان ناقلان اصلی بیماریهای ویروسی مانند تب دنگی، زیکا و چیکونگونیا شناخته میشوند.

. زیستگاه و پراکنش جهانی پشه های آئدس

پشه های آئدس به دلیل سازگاری بالا با محیطهای انسان ساخت، به عنوان گونه های **شهری-محور** شناخته میشوند. 

2. زیستگاههای ترجیحی آئدس ها 

- آبهای راکد مصنوعی:

این پشه ها ترجیح میدهند در حجم های کوچک آبِ راکدِ غیرطبیعی تخمگذاری کنند. 

  - مثالها: لاستیکهای فرسوده، گلدانهای زینتی، بشقابهای زیر گلدانی، ظروف پلاستیکی رها شده، حفرههای درختان مصنوعی، و حتی درِ بطریهای باز. 

  - لاروها در آبهای حتی به عمق "۱ سانتیمتر" و با مواد آلی کم (مانند آب باران جمع شده) نیز زنده میمانند.

3. محل زندگی پشه های آئدس

چرخه زندگی پشه آئدس

 ۴. بیماریهای منتقله و جزئیات اپیدمیولوژیک

مهمترین بیماریهای منتقله به انسان توسط پشه های آئدس عبارتند از:

۱. تب دنگی (Dengue Fever): 

   - علائم: تب بالا (۴۰°C)، درد عضلانی، راش پوستی، خونریزی لثه. 

   - آمار جهانی: سالانه ۴۰۰ میلیون عفونت و ۲۵٬۰۰۰ مرگ (سازمان بهداشت جهانی). 

   - واکسن: Dengvaxia® (موجود، اما محدود به کشورهای اندک). 

۲. زیکا (Zika Virus): 

   - عوارض: میکروسفالی در نوزادان، سندرم گیلنباره. 

   - شیوع ۲۰۱۵: برزیل با ۱.۵ میلیون مورد. 

۳. چیکونگونیا (Chikungunya): 

   - علائم: درد شدید مفاصل (ممکن تا ماهها ادامه یابد). 

۴. تب زرد (Yellow Fever): 

   - پیشگیری: واکسن موثر (اثربخشی ۹۹٪). 

5. روشهای پیشگیری و کنترل پشه های آئدس 

مبارزه با پشه های آئدس به دلیل رفتار تطبیق پذیر و مقاومت به حشره کشها، نیازمند ترکیبی از راهکارهای فردی، اجتماعی و فناوری محور است که عبارتند از:

  - استفاده از ترکیباتی مانند DEET (غلظت ۲۰–۳۰٪) و یا پیکاریدین (۲۰٪) که تا ۸ ساعت از گزش جلوگیری میکنند. 

  - گزینه های طبیعی مانند روغن اکالیپتوس لیمویی (PMD) نیز برای افراد حساس به مواد شیمیایی مناسب اند، اما اثر کوتاه مدت (۲–۳ ساعت) دارند. 

- پوشش محافظتی: 

  - پوشیدن لباسهای "آستین بلند" و رنگ روشن (پشه ها به رنگهای تیره جذب میشوند) که با "پرمترین" آغشته شده اند. این ماده عصاره پشه ها را فلج میکند. 

دکتر محسن کلانتری – عضو هیات علمی گروه بیولوژی و کنترل ناقلین بیماریها