وبا یا کلرا یک عفونت حاد روده کوچک است که فقط در انسان ایجاد بیماری می کند و عمدتا" به صورت اسهال آبکی حاد و به دنبال خوردن آب یا غذای آلوده به باکتری ویبریوکلرا ایجاد می شود.

این بیماری اساسا" با دسترسی ناکافی به آب آشامیدنی سالم و سیستم جمع آوری فاضلاب نامناسب ارتباط دارد؛ بیماری بسیار مسری است؛ اگرچه اغلب افراد آلوده علائم بالینی نداشته یا علائم خفیف دارند و با موفقیت درمان می شوند؛ لیکن در مواردی نیز به دنبال بروز علائم اسهال حاد آبکی شدید می تواند در عرض چند ساعت منجر به مرگ بیمار شود، همچنین با توجه به شرایط جمعیت و منطقه درگیر، این امکان وجود دارد که به سرعت گسترش یابد .

به دلیل ارتباط شدید این بیماری با شرایط آب و فاضلاب منطقه، نواحی پر جمعیت حاشیه شهر، کمپ های تعبیه شده برای جمعیت ها به عنوان مثال در شرایط وقوع بلایای طبیعی و یا کمپ های جمعیت های مهاجرین، در صورت عدم دسترسی به حداقل ملزومات مورد نیاز شامل آب سالم و فاضلاب بهداشتی، مناطقی هستند که به طور قابل توجهی در معرض خطر این بیماری قرار دارند.

این باکتری بیشتر در آب وجود دارد و به هر طریقی که آب آلوده وارد بدن انسان شود پس از عبور از معده در روده کوچک تکثیر می یابد و با ترشح سم (توکسین ) موجب افزایش ترشح آب و املاح از دیواره روده می شود، در نتیجه علامت اصلی بیماری یعنی اسهال پدید می آید. از طرفی مقادیر زیادی از میکروب ممکن است همراه مدفوع بیمار در محیط منتشر شده که می تواند موجب آلودگی دیگران شود. عامل بیماری در آب، محیط های مرطوب، میوه و سبزی و گوشت حتی تا یک هفته زنده می ماند ولی تحمل چندانی نسبت به خشکی و نور آفتاب ندارد و با جوشانیدن ظرف چند ثانیه میکروب از بین می رود. بیشترین محل تجمع میکروب، آب آلوده به مدفوع انسانی است. بنا براین بایستی در جریان همه گیری ها به دنبال کشف راه هایی بود که موجب آلودگی آب شرب یا مواد غذایی به مدفوع انسانی شده است .

بیماری وبا بیشتر در نقاط گرم و مرطوب و در تمامی فصول سال بخصوص اردیبهشت تا آبان ماه دیده می شود.

بیشتر موارد وبای التور یا کلاسیک به صورت بی علامتی یا خفیف است و فقط تعدادی از موارد به صورت شدید تظاهر می کند. اولین علامت احساس پری شکم و صداهای اضافی روده ای می باشد، پس از آن اسهال آبکی مکرر شروع می شود که بعد از چند نوبت به صورت مدفوع خاکستری رنگ با مایع کدر و قطعات بلغم در می آید و بوی ماهی به خود می گیرد (اسهال آب برنجی) استفراغ اگر پیدا شود، معمولابدون حالت تهوع قبلی است. دل درد و دل پیچه همراه اسهال وبایی کمتر دیده می شود. تعداد کمی از بیماران تب دارند. به دنبال از دست دادن آب و املاح علائمی از قبیل عطش فراوان، اظطراب،گرفتگی عضلانی در ساق پا و نهایتا" اختلال هوشیاری می تواند پیدا شود.

بهتر است به همه مردم توصیه شود هنگام بروز علائم اسهال خصوصا" هنگام بروز همه گیری وبا قبل از مراجعه به پزشک نیز مصرف بسته های پودر او.آر.اس را شروع کنند تا به کم آبی با درجه شدید منتهی نگردد.

مهمترین مرحله کنترل بیماری وبا اقدامات پیشگیری و بهسازی محیط است.

توصیه های بهداشتی زیر جهت جلوگیری از ابتلا به عفونت های روده از جمله وبا بسیار مفید است.

اگر آب آشامیدنی سالم و کلر زده در دسترس نباشد حتما"باید آب به وسیله پر کلرین ضد عفونی شود. در غیر اینصورت بایستی آب پس از جوشانده شدن مصرف شود. سبزیجات و میوه جات را پس از ضد عفونی کامل مصرف کرد. در صورت امکان از میوه هایی که پوست آنها قبل از مصرف کنده می شود استفاده شود. از آلوده شدن مواد غذایی به وسیله مگس، سوسک و سایر حشرات شدیدا"جلوگیری شود. همه گیری وبا با مصرف برنج مانده، ماهی خام، غذاهای دریایی و سبزی ها و میوه های تازه به دفعات زیاد رخ داده است.

 هنگام بروز همه گیری از خوردن مواد غذایی خارج از منزل به ویژه مواد غذایی سرد، سبزی یا سالاد خودداری شود. ناخن ها کوتاه نگه داشته شده و قبل از خوردن غذا و بعد از اجابت مزاج، دست ها با آب و صابون شسته شود. زباله و مواد غذایی زائد که محیط مناسبی برای رشد حشرات و میکروب ها ست به طریق صحیح جمع آوری شود. توصیه می شود در همه مواقع چه زمان بروز همه گیری وبا و چه غیر آن علاوه بر مصرف آب آشامیدنی سالم، آبی که برای شست و شوی سبزیجات، مواد غذایی، لباس یا استحمام به کار برده می شود سالم باشد و هنگام مسافرت حتما" مواد ضد عفونی کننده و بسته های پودر او.آراس به همراه داشت.

برای ضد عفونی لوازم خصوصی بیمار، البسه و... از کلر یا مایع سفید کننده خانگی می توان استفاده کرد.

بهترین راه پیشگیری از این بیماری، مصرف آب شرب سالم و دفع صحیح فاضلاب است. بنابر این باید در بهسازی محیط و ایجاد توالت های بهداشتی اهتمام ورزید تا فاضلاب به آب های سطحی یا شبکه های آبرسانی نفوذ نکند.

پیشگیری و کنترل این بیماری مستلزم به کار گیری یک استراتژی چند بخشی و ترکیبی، مشتمل بر اجرای نظام مراقبت، تأمین آب سالم، دفع بهداشتی فاضلاب و رعایت اصول بهداشتی، جلب همکاری و مشارکت جامعه و همچنین اجرای اقدامات درمانی مناسب می باشد.

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی