والدینی که تازه بچه دار شده اند، به خودی خود مدهوش کودک خود هستند و به ندرت می توانند خودشان را بعد از هر حرکت ظاهرا"حیرت آوری کنترل کنند . آنها در مورد هر چیزی که بچه یاد می گیرد "به به و چه چه" می افتند و هر مرحله تکاملی برای آنها یک رخداد مهم است . اولین لبخند، اولین غلت خوردن،اولین نشستن، اولین راه رفتن کودک همگی وقایعی هستند که توجه خاص و شادی بی کم و کاست را می طلبد اما والدین تک فرزند ممکن است هر یک از موفقیت ها و پیشرفت های عادی کودک را به طور افراطی تحسین کنند . " تو جالب ترین و شگفت انگیزترین بچه ای هستی که ما دیده ایم " . اگر این والدین به بزرگ کردن بچه خود به این شیوه ادامه دهند ، فردی را بزرگ می کنند که انتظار دارد در هر گامی که بر می دارد ، حتی اگر توپ را به دیوار بزند ، با همان اشتیاق تحسین و تمجید شود. و با کوچک ترین عدم تاییدی در زندگی به هم بریزد.

مسیرهای رایج بیش تحسینی

-استفاده از عواطف فیزیکی به عنوان تحسین: فرزندی که تحسین فیزیکی و شفاهی مناسب و همچنین عاطفه به جا دریافت کرده باشد ، در بزرگسالی احساس امنیت بیشتری می کند و می داند که در انجام مسئولیت های خود نباید به تحسین دیگران متکی باشد.

-قراردادن بچه خود در اوج :والیدین مرتب به او می گویند که تو استثنایی و بهتر از دیگران هستی و حالا او این مساله را باور کرده است .این ها کودکانی هستند که به احتمال زیاد در بزرگسالی افرادی خودشیفته می شوند و به عواطف و احساسات دیگران هیچ توجهی ندارند. بزرگ کردن دور از واقع شخصیت بچه، نه تنها او را موفق نمی کند و در مسیر خوشبختی قرار نمی دهد بلکه او را به بیراهه شکست می کشاند.

-تحسین با پاداش مالی:این مسئولیت تک فرزند شما است که در مدرسه خوب عمل کند . برای هر مشقی که می نویسد به او پاداش ندهید . پاداش به صورت موقعیتی بدهید تا آنچه که در آن قوی است را تقویت کند و توقعات غیرمنطقی نداته باشد.

-تحسین عمومی:به این مفهوم که به جای آنکه رفتار صحیح او را (مثلا غذا دادن به حیوانات) تحسین نماییم ، کل شخصیت او را تایید کنیم (دختر من خیلی گله ..) تحسین عمومی می تواند موجب باور کودک به این مسئله شود که تمامی اعمال او بی عیب و نقص است . تحسین عمومی ممکن است باعث شود که تک فرزند احساس کند که کسی بهتر از او وجود ندارد ، کسی خاص تر از او در دنیا نیست، و هیچ کس بهتر از او مستحق تعریف و تمجید نیست.

 عواقب بیش تحسینی تک فرزند

بچه ای که فقط به خاطر دریافت هدیه کارها را خوب انجام می دهد ، کاری برای خودش نمی کند بلکه برای خوشامد دیگران انجام می دهد. چنین فردی معتاد به تایید و تحسین می شود و اگر در جمعی مورد انتقاد قرار بگیرد به شدت دل آزرده و سرخورده می شود. و حتی ممکن است برای رسیدن به تایید مورد نیازش ، دست به تقلب و دروغ بزند.

چگونه والدین از بیش تحسینی تک فرزند خود اجتناب کنند؟

-وقتی در مورد موفقیت های بچه خود صحبت می کنید ، از تشویق کلی بپرهیزید ،بلکه از رفتار موردنظرتان تعریف کنید.

-به همراه تحسین های خاص،انتقاد سازنده هم داشته باشید. این موجب امنیت بیشتر بچه شما به خاطر توانایی هایش می شود و به او در شناسایی قسمت هایی که باید بهبود بخشد ،کمک میکند.

-وقتی بچه شما کاری سخت را انجام می دهد ، او را با کلماتی از فبیل "سعی خودت را بکن ،از نتیجه و حاصل کار نترس" تشویق کنید ، اما گفتن " صد البته که می توانی انجامش دهی" بیشتر او را تحت فشار  قرار می دهد تا اینکه به او اطمینن دهد.

-به بچه فرصت رفع اختلاف نظر با دوستانش را بدهید، مگر اینکه رفتار آنها به برخورد فیزیکی تبدیل شود.

- این مسئولیت تک فرزند شما است که در مدرسه خوب عمل کند . برای هر مشقی که می نویسد به او پاداش ندهید

-خوشحال کردن با اعتمادبه نفس دادن فرق می کند . بیشتر کارهای ما، برای خوشحال کردن فرزندمان است . کارهایی مثل خریدن اسباب بازی و لباس نو. اما این خوشحالی ها زودگذر است. برای اینکه تک فرزندمان (یاخودمان) را خوشحال کنیم و احساس خوبی داشته باشیم ،لازم است والدین محیطی بسازند که در آن تک فرزندشان احساس کند بر موانع پیروز می شود و خودش، نقص ها و قوت های خودش،همه را بشناسد.

-این توصیه ها بدین معنی نیست که تباید تک فرزند عزیز خود را بغل کنید و به او بگویید که چقدر جالب و دوست داشتنی است، اما تایید و تشویق نباید تنها چیزی باشد که برای بچه به طور مرتب و منظم  ادامه یابد. والدینی که می دانند اعتماد به نفس حاصل  ترکیبی از احساس دوست داشته شدن و توانایی های فردی است، بچه ای را بزرگ می کنند که به طور واقع بینانه بهترین ها را از خودش توقع دارد.

دکتر مسعود کریمی دکترای تخصصی آموزش بهداشت