روز دهم سپتامبر روز جهانی پیشگیری از خودکشی است. گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که نرخ خودکشی در سالمندان، به ویژه مردان بالای ۷۵ سال، از بالاترین سطوح در میان گروه‌های سنی مختلف برخوردار است.

 اگرچه در جمعیت عمومی خودکشی در رتبه پانزدهم علل مرگ قرار دارد، اما در میان سالمندان، خودکشی یکی از ده علت اصلی مرگ به شمار می‌رود. این آمار بیانگر نیاز فوری به توجه ویژه به سلامت روان این گروه سنی است.

عوامل اصلی افزایش خطر

چندین عامل می‌توانند سالمندان را در برابر خودکشی آسیب‌پذیر کنند، از جمله:

افسردگی تشخیص‌داده‌نشده یا درمان‌نشده، که اغلب با سایر مشکلات جسمی اشتباه گرفته می‌شود.

 ابتلا به بیماری‌های مزمن یا تجربه دردهای جسمی مداوم.

انزوای اجتماعی، احساس تنهایی یا بی‌ارزشی.

 از دست دادن استقلال، خانه، یا عزیزان نزدیک.

دسترسی آسان به وسایل مرگ‌آور.

چرا سالمندان بیشتر در معرض خطرند؟

سالمندان معمولاً تمایل کمتری به صحبت درباره احساسات خود دارند و علائم افسردگی در آن‌ها اغلب با مشکلات جسمی اشتباه گرفته می‌شود. همین مسئله موجب می‌شود که بسیاری از آنان کمک حرفه‌ای دریافت نکنند. مطالعات نشان می‌دهد که بیش از ۷۰٪ از سالمندانی که اقدام به خودکشی کرده‌اند، در ماه قبل از آن با پزشک ملاقات داشته‌اند، اما این دیدارها غالباً به مسائل جسمی محدود بوده و سلامت روان مورد توجه قرار نگرفته است.

 راهکارهای پیشگیری و حمایت

برای کاهش خطر خودکشی در سالمندان می‌توان اقدامات متعددی انجام داد:

آموزش خانواده‌ها و مراقبان برای شناسایی نشانه‌های هشداردهنده، مانند تغییر رفتار، کاهش اشتها یا بی‌حوصلگی مداوم.

تقویت شبکه‌های اجتماعی و فعالیت‌های معنوی، که حس تعلق و معنا را افزایش می‌دهند.

 تشخیص و درمان فعال افسردگی و سایر اختلالات روانی.

ایجاد محیطی امن و حمایت‌گر، چه در خانه و چه در مراکز مراقبتی.

 تمرکز بر کیفیت زندگی سالمندان، نه فقط طول عمر، از طریق فعالیت‌های لذت‌بخش، توان‌بخشی و تعامل اجتماعی.

روز جهانی پیشگیری از خودکشی در سال ۲۰۲۵ تحت شعار «تغییر روایت درباره خودکشی» (Changing the Narrative on Suicide) برگزار می‌شود. این شعار در چارچوب سه‌ساله (۲۰۲۴–۲۰۲۶) انتخاب شده است و بر لزوم تغییر نگرش‌ها و گفتمان‌های عمومی درباره خودکشی تأکید دارد.
دکتر عبدالرحیم اسداللهی، مدیر گروه سالمندشناسی دانشکده بهداشت