زندگی شهری امروزی، پر از چالش‌هایی است که برای بسیاری از ما عادی به نظر می‌رسند، اما برای افراد نابینا یا کم‌بینا می‌توانند مانعی جدی در مسیر استقلال و ایمنی باشند. پژوهش‌های اخیر در حوزه‌ی فناوری‌های کمکی نشان می‌دهند که طراحی شهری و فناوری دیجیتال می‌توانند نقش بزرگی در تسهیل حرکت، افزایش امنیت و بهبود کیفیت زندگی این افراد ایفا کنند.

یکی از موضوعات مورد توجه در طراحی شهری، مفهوم «Shared Space» یا فضای مشترک است؛ فضاهایی که مرز میان مسیر عابران و مسیر وسایل نقلیه حذف می‌شود تا تعامل طبیعی‌تری در محیط ایجاد شود. با وجود مزایای این طرح برای برخی گروه‌ها، افراد نابینا در چنین فضاهایی با مشکلات جدی روبه‌رو هستند، زیرا حذف جوی‌ها و جدول‌ها، نشانه‌های لمسیِ آشنای آن‌ها را از بین می‌برد. مطالعات نشان داده‌اند که ایجاد نوارهای لمسی قابل تشخیص به‌عنوان «فضای امن» می‌تواند راهکاری مؤثر برای افزایش حس اطمینان و جهت‌یابی در این فضاها باشد. در حوزه‌ی حمل‌ونقل عمومی نیز نوآوری‌هایی چشمگیر در حال شکل‌گیری است. اپلیکیشن GoBraille نمونه‌ای از فناوری‌های جدید است که با بهره‌گیری از نمایشگر بریل و تلفن‌های هوشمند، اطلاعات زنده‌ای درباره‌ی اتوبوس‌ها و ایستگاه‌ها در اختیار کاربران نابینا و ناشنوای نابینا قرار می‌دهد. این فناوری علاوه بر افزایش استقلال، به بهبود ایمنی و اعتمادبه‌نفس کاربران در استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی کمک می‌کند. کاربران در مطالعات میدانی گزارش کردند که با استفاده از این فناوری، احساس امنیت بیشتری داشته و تمایل‌شان به سفرهای مستقل افزایش یافته است.

در گامی دیگر، سامانه‌ی NavGraph با هدف بهبود ناوبری مستقل برای افراد نابینا طراحی شده است. این سیستم بر پایه‌ی اصل طراحی موسوم به Parsimonious Instructions عمل می‌کند؛ یعنی تلاش می‌کند تا با حداقل تعداد دستورالعمل‌های صوتی، حداکثر وضوح و ایمنی را فراهم کند. نتایج پژوهش‌ها نشان داده که NavGraph ضمن کاهش سردرگمی کاربران، زمان مسیریابی را نیز کوتاه‌تر کرده و موجب افزایش تمرکز بر محیط اطراف می‌شود. به‌طور کلی، دستاوردهای اخیر در زمینه‌ی طراحی شهری، حمل‌ونقل و فناوری‌های هوشمند نشان می‌دهد که با به‌کارگیری اصول طراحی فراگیر و درک عمیق از نیازهای نابینایان و کم‌بینایان، می‌توان شهرهایی ساخت که برای همه، ایمن‌تر، در دسترس‌تر و انسانی‌تر باشند.

دکتر لیلا قهرمانی – استاد گروه ارتقاء سلامت دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز