دیابت یک بیماری مزمن است و زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند به طور مؤثر از هورمون انسولین استفاده کند یا به اندازه کافی آن را تولید نکند. این امر منجر به افزایش سطح قند خون (گلوکز) می‌شود. دیابت یک بیماری خاموش، اما پیشرونده است که به تدریج تمامی بافت های بدن را درگیر می کند و ممکن است فرد دیابتی، سال ها از ابتلا خود به این بیماری بی خبر باشد. اگرچه دیابت درمان قطعی ندارد، اما مدیریت مؤثر آن می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند بیماری‌های قلبی، نارسایی کلیوی و آسیب‌های عصبی جلوگیری کند. دو رکن اصلی این مدیریت، فعالیت بدنی منظم و تغذیه هوشمند است .

نقش ورزش در کنترل دیابت:

ورزش یک "داروی طبیعی" قدرتمند برای مدیریت دیابت است. فعالیت بدنی منظم حساسیت سلول‌ها به انسولین را افزایش می‌دهد. به این معنی که بدن می‌تواند از انسولین موجود به طور مؤثرتری استفاده کند که در نتیجه آن ،عملکرد انسولین در بدن و قندخون دردراز مدت نیز بسیار بهتر کنترل می شود.ورزش و فعالیت بدنی باید متناسب با شرایط و وضعیت سلامت شخص باشد و به طور منظم و مستمر انجام گیرد.زمان ورزش بهتر است عصر باشد.

ورزش های هوازی) پیاده‌روی ، دوچرخه‌سواری، شنا( ضربان قلب را افزایش می‌دهند و در سوزاندن گلوکز و تقویت دستگاه قلب و عروق مؤثر است.

ورزش های قدرتی(تمرین با وزنه) به ساخت توده عضلانی کمک می‌کنند. عضلات بیشتر، مانند یک انبار بزرگ برای ذخیره گلوکز عمل می‌کنند و به کنترل قند خون در درازمدت کمک می‌نمایند. تحقیقات جدید نشان داده است وزنه ‌برداری ۲۵ % مؤثرتر از دویدن در بهبود حساسیت به انسولین است وتوصیه شده انجام این تمرینات ۲ تا ۳ بار در هفته در روزهای غیرمتوالی انجام شود.

نکات ایمنی هنگام ورزش:

حتما از کفش و لباس مناسب استفاده شود.

حتما مقادیر کافی آب و مایعات بدون قند نوشیده شود.

قند خون پیش و پس از ورزش اندازه گیری شود.

حتما مواد قندی  طبیعی ( انجیر، مویز، خرما و ...) با خود داشته باشد که در صورت افت قند خون مصرف شود.

پس از ورزش، پاها و بین انگشتان از نظر قرمزی و تاول بررسی شوند.

افراد دیابتی قبل از شروع یک برنامه ورزشی جدید باید با پزشک خود مشورت کنند، به ویژه اگر عوارضی مانند مشکلات چشمی یا قلبی دارند.

نقش تغذیه در کنترل دیابت

در حال حاضر کنترل رژیم غذایی یکی از پایه‌های اصلی مدیریت دیابت به حساب می‌آید و بعد از تشخیص دیابت، یکی از اولین توصیه‌های پزشکان، تغییر در برنامه غذایی است و شاید بیشترین نگرانی و سوال افراد دیابتی مربوط به نوع تغذیه آنها باشد .یک رژیم غذایی مناسب برای افراد دیابتی به معنای محرومیت کامل نیست، بلکه به معنای انتخاب هوشمندانه و متعادل مواد غذایی است. تحقیقات جدید نشان می‌دهد پاسخ قند خون هر فرد به غذاها منحصر به هر فرد است و به عواملی مثل میکروبیوم روده، ریتم شبانه‌روزی و ژنتیک بستگی دارد.

یک برنامه غذایی مناسب برای افراد دیابتی باید سه ویژگی مهم داشته باشد:

-ذائقه فرد دیابتی در آن لحاظ شود و غذاهایی که دوست دارد یا دوست ندارد در انتخاب مواد غذایی درنظر گرفته شود.

-شیوه زندگی فرد دیابتی در آن لحاظ شود. طبیعتا برنامه غذایی یک فرد با فعالیت بدنی بالا در مقایسه با یک فرد کم تحرک از نظر مقدار کربوهیدرات متفاوت خواهد.

-به مشخصات فردی مثل سن، وزن، سایر بیماری‌های موجود، شدت دیابت و داروهای مصرفی توجه شود.

رژیم غذایی بیماران دیابتی ضمن این که حاوی انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های روزمره است باید به کنترل وزن بدن فرد نیز کمک کند. تغذیه افراد دیابتی باید بر پایه غذاهای کم‌ گلایسمی (شاخص گلوکز)، پر فیبر و پروتئین ‌های سالم باشد. مصرف غلات کامل، سبزیجات و مغزها باعث کنترل قند خون می شود. همچنین، محدود کردن مصرف قندهای ساده و چربی‌ های ناسالم از بروز نوسانات قند خون و عوارض دیابت جلوگیری می ‌کند.

ندا امانی کارشناس گروه بهداشت عمومی