وضعیت سلامت کودکان در هر کشور یک ارزیابی گسترده، از وضعیت کنونی مراقبت های بهداشتی مادران، کودکان و نوزادان ارائه می دهد.

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، انجام این مراقبت ها به عنوان مقیاسی برای اندازه گیری میزان توسعه و رفاه هر کشور مورد استفاده قرار می گیرند. سرمایه گذاری در زمینه بهداشت کودکان و مادران یک تصمیم اقتصادی خردمندانه و یکی از مطمئن ترین راه ها به منظور قرار گرفتن یک کشور در مسیر دستیابی به آینده ای بهتر می باشد. تامین، حفظ و ارتقاء سطح سلامت نوزادان و کودکان به عنوان گروه های آسیب پذیر جامعه در خدمات بهداشتی جایگاه ویژه ای دارد.

رشد و تکامل کودک از دوران جنینی آغازمی شود و با مراقبت و تغذیه مطلوب دردوران بارداری، فرصت رشد و تکامل مطلوب کودک فراهم می شود. رشد به معنی افزایش تعداد سلول‌ها یا بزرگ شدن ابعاد آن‌ها و تکامل به معنی اختصاصی شدن کار هر سلول یا گروهی از سلول‌ها برای انجام فعالیت های مشخصی است. رشد و تکامل در سرتاسر دوران زندگی ادامه دارد. در عین ‌حال دوره‌ای که در آن تغییرات بارزی در رشد و تکامل رخ می‌دهد، از زمان تشکیل سلول تخم تا انتهای نوجوانی است. درک اهمیت و آگاهی کافی از این دوران برای سازمان‌دهی رفتار والدین و سایر افرادی که مسئولیتی در قبال کودک دارند بسیار مهم است. آهنگ رشد و تکامل در کودکان مختلف متفاوت است و ممکن است با سرعت متفاوتی انجام شود؛ لیکن الگوی آن تقریباً در همه کودکان یکسان است.

سال های ابتدای کودکی مهم ترین سال های حیات است و تجربیات این سال ها زیر بنای زندگی آینده هر انسانی خواهد بود. لذا اگر به نیازها و حیطه های تکاملی در طی این دوران پاسخ مناسبی داده شود، کودکان سالم تر بوده، از قدرت تفکر و تعقل بیشتری برخوردار می گردند و مهارت های عاطفی و اجتماعی بهتری خواهند داشت. دو سال اول زندگی مهمترین دوران رشد و تکامل مغزی کودک است که نقش قابل ملاحظه ای بر عملکرد ذهنی، جسمی، روانی، اجتماعی کودک دارد. تجربیاتی که کودک درسال های سوم تا پنجم زندگی به دست می آورد او را برای کسب مهارت های اجتماعی و یادگیری در دوران مدرسه آماده می سازد . تجربیات و مهارت های کودک در 6 سال اول برای موفقیت او در دوران تحصیل حیاتی است. بنابراین در صورتی که در این سال ها خدمات و مراقبت های با کیفیتی در دسترس باشد، هزینه های آینده برای آموزش، بهداشت و هزینه های اجتماعی کاهش خواهد یافت.

هر چه کیفیت مراقبت و نگهداری والدین از کودک خصوصاً در سه سال اول زندگی بهتر باشد و توجه بیشتری نسبت به کودک داشته باشند، رشد و تکامل کودک نیز به همان میزان بهتر خواهد بود. برای این منظور آگاهی و دانش مراقبت کننده در مورد نگهداری از کودک و حمایت تمام افراد خانواده، به کامل شدن رشد و تکامل کودک کمک بسزایی می کند. تغذیه با شیرمادر و در آغوش کشیدن کودک، اولین قدم برای رشد و تکامل جسمی، روانی و عاطفی کودک است.

کودکانی که از مراقبت مطلوب برخوردارند در آموزش و سایر جنبه های اجتماعی از بقیه پیشی می گیرند؛ توان تولید بیشتری دارند و به قانون بیشتر احترام می گذارند.

بررسی های متعدد مشخص نموده اند که بسیاری از مشکلات دوران بزرگسالی ریشه در دوران ابتدای کودکی دارند. محیطی که کودک در آن زندگی کرده، رشد می نماید و می آموزد، تأثیر بسیار زیادی بر تکامل، خصوصا" تکامل مغزی، وی دارد. اما تأمین محیط هایی که برای تکامل دوران ابتدای کودکی مناسب باشد از عهده والدین، به تنهایی، خارج است و لازم است که از جانب دولت ها، تشکلات مدنی و جامعه نیز حمایت هایی صورت پذیرد.

برنامه مراقبت کودک سالم که سال هاست در سیستم بهداشتی کشورمان در حال اجراست به دنبال یافتن راهی برای جدا کردن کودکان سالم از کودکان به ظاهر سالــم یا مستعد به بیماری است که هنوز نشانه های بیماری در آنها مستقر نشده است. در حقیقت هدف این برنامه طراحی نظام غربالگری استاندارد مراقبت از کودکان 8-0 سال و اجرای آن می باشد. از اهداف این برنامه اندازه گیری مرتب وزن و قد و دور سر کودکان، انجام واکسیناسیون، تجویز مکمل های دارویی، کاهش مرگ و میر ناشی از حوادث و سوانح با افزایش آگاهی مادران دارای کودک زیر 8 سال، آموزش روابط متقابل کودک و والدین و تشخیص به موقع برخی بیماری های کودکان از طریق انجام آزمایش خون  می باشد.

مـراقبت از کودک، حمایت، آموزش و رشد و تکامل مطلوب، از دوره لقاح آغاز می شود و نه تنها مراقبت کودک بلکه مراقبـت از مادر نیز برای بقاء، رشد و تکامل کودک حائز اهمیت است./برزگری

ژاله راستی عمادآبادی، کارشناس گروه بهداشت عمومی دانشکده بهداشت