خودآسیبی بدون قصد خودکشی (NSSI) در نوجوانان یکی از مسایل نگران کننده و چالش برانگیز سلامت عمومی است. خودآسیبی تخریب مستقیم و عمدی بافت بدن فرد بدون قصد خودکشی است، شامل رفتارهایی مانند برش پوست، سوزاندن، کبود کردن و ضربه زدن به بدن است.

اگرچه افراد درگیر خودآسیبی، قصد خودکشی ندارند، اما خود آسیبی می­تواند به دلیل صدمات مکرر به سلامت جسمی و روانی آنها آسیب وارد کند. اوج شروع خودآسیبی دوران نوجوانی می­باشد. رفتارهای خودآسیبی توسط برخی عملکردها ازجمله عملکردهای درون فردی (یعنی فرار از تفکرات یا احساسات نامطلوب یا محرکات وآرزوها) و عملکردهای بین فردی (یعنی پیوستن به گروه همسالان یا فرار از محرکهای بین فردی ناخواسته) اتفاق می­افتد.

شدت مسئله:

خودآسیبی پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدت از جمله افزایش احساسات عصبی (مثلا خشم، گناه، شرم) و مشکلات تحصیلی در نوجوانان و دانشجویان را دارد. همچنین با افزایش خطر ابتلا به خودکشی و مرگ و میر ناشی از بیماری­های جسمی مرتبط است. مطالعات نشان داده است درحدود 10٪ از کسانی که خود آسیبی داشته اند، در طی 10 سال آینده مرتکب خودکشی خواهند شد. خودکشی دومین دلیل شایع مرگ افراد جوان در سراسر جهان است. خطر ابتلا به مشکلات سلامتی در درازمدت و خطر خودکشی و مشارکت در رفتارهای ریسک پذیر در افرادی که درطول سالهای نوجوانی به طور مرتب رفتارهای خودآسیبی داشته اند بیشتراست. اکنر و همکاران در سال 2018 در مطالعه ی خود نشان داد سن شروع خودآسیبی در افراد مورد مطالعه دو سال قبل ازاولین اقدام خودکشی بود و این اقدام در زنان جوان تر بیشتر دیده شد. همچنین هرچه سن شروع خودآسیبی زودتر باشد تلاش برای اقدام به خودکشی بیشتر است.

سبب شناسی رفتارهای خود-آسیبی:

به طورکلی عوامل خطرزای خودآسیبی می­تواند وابسته به عوامل جمعیت شناختی، عوامل خطرزای خانوادگی، اختلالات روانی و عوامل روان شناختی باشد. ازجمله عوامل خطرزای جمعیتی می­توان به جنسیت زن و دوران نوجوانی اشاره کرد. عوامل خطرزای خانوادگی تاثیر گذار در بروز خودآسیبی همچون زندگی در تنهایی، مشکلات سلامتی در خانواده، مرگ والدین، تعارض در رابطه والد و کودک، اختلاف خانوادگی، ­‌تاریخچه‌‌‌­ رفتارهای خودکشی در خانواده، والدین ناسازگار، طلاق والدین، خشونت خانگی و سوء استفاده از کودک می باشد. از اختلالات روانی تاثیرگذار در وقوع رفتا­رهای خودآسیبی نیز می­توان اختلالات اضطرابی، افسردگی و نشانه های آن، اختلال کم توجهی بیش فعالی، ناامیدی، پرخاشگری، سوء استفاده و بدرفتاری بدنی در دوران کودکی (مثل بی توجهی فیزیکی، بدرفتاری، غفلت و بدرفتاری احساسی)، سوء استفاده جنسی، رفتار خودکشی و سابقه گذشته خودآسیبی، سابقه افکار و تلاش های خودکشی، تجربه خودآسیبی در همسالان را ذکر کرد. همچنین از عوامل روانشناختی نیز می­توان به رفتارهای تکانشی، عزت نفس پایین، حل ضعیف مشکلات اجتماعی، کمال گرایی، ناامیدی، قلدری و اختلالات بین فردی اشاره کرد.

پیشگیری از خودآسیبی

مداخله زودهنگام برای جلوگیری از درگیر شدن  نوجوانان در خودآسیبی تاثیر شایانی در پیشگیری آنها از آسیب­های شدید جسمی و حتی اقدام به خودکشی دارد. علی­رغم نیاز آشکار برنامه­های پیشگیری از خودآسیبی در نوجوانان، در حال حاضر هیچ برنامه شناخته شده­ای در حال استفاده نیست. مداخلاتی جهت اصلاح این عوامل ضروری به نظر می‌رسد، برخی از رویکردهای پیشگیری از خود آسیبی در نوجوانان که در سطح جامعه باید صورت بگیرد شامل: برنامه های آموزش روانشناختی و آموزش مهارت­های روانی در مدرسه بویژه آموزش معلمان مدرسه و همسالان می­باشد. همچنین لازم است برای شناسایی کسانی که ممکن است در معرض خطر باشند، غربالگری انجام شود.

الهه زارع دانشجوی دکترای آموزش بهداشت و ارتقا سلامت دانشکده بهداشت